Vandaag en morgen zijn in heel Nederland duizenden monumenten opengesteld, waarbij het accent ligt op het thema ‘Boeren, burgers en buitenlui’. Kastelen, buitenplaatsen en begraafplaatsen vertellen het verhaal van adel en patriciaat en hun landelijke genoegens & representatie.
Afb. 1. Eeuwenoude adellijke representatie van de kasteelbewoners in de Hervormde St. Victorkerk: linksachter de herenbank met aan de muur enkele rouwborden.
Een aanrader om vandaag of morgen te bezoeken, is het wonderschone kerkje van Batenburg, dat een roerige geschiedenis van verwoesting en wederopbouw kent. Het interieur, met verschillende bouwstijlen, vertelt het verhaal van de kasteelbewoners van slot Batenburg. Zo is er een herenbank met familiewapen, vind je er de oudste grafzerk van een ridder in Nederland, is er een imposant epitaaf en hangen er buitengewoon fraaie rouwborden.
Afb. 2. De kasteelruïne van Batenburg met links de restanten van de Bronckhorstertoren.
Het schilderachtige stadje Batenburg aan de rivier de Maas nodigt uit voor een rondwandeling, waarbij oude boerderijtjes en fraaie geveltjes het beeld bepalen. Een dorpsplein met een pomp mag hierbij natuurlijk niet ontbreken. Van het nabij gelegen slot Batenburg rest na de verwoesting in 1794 een schilderachtige ruïne, die nog steeds goed laat zien wat een machtig kasteel hier eens stond.
Vandaag wordt in het kerkje van Wittewierum een bijzondere expositie geopend over freule Odilia Amelia Rengers (1779-1805), die als erfdochter in 1798 in het huwelijk trad met mr. Wiardus Hora Siccama (1775-1849). Twee zoons kregen ter herinnering aan deze uitgestorven tak van het adellijke Groninger geslacht Rengers de driedubbele achternaam Rengers Hora Siccama en twee nakomelingen werden in 1876 in de Nederlandse adel verheven met het predikaat jonkheer.
De aanleiding voor deze expositie is de speurtocht van nazaten van Odilia Amelia naar het verhaal bij haar portret uit familiebezit. Tijdens Open Monumentendag op 9 en 10 september en in het weekend erna op 16 en 17 september, vertellen documenten, portretten, persoonlijke spullen en religieuze voorwerpen van Odilia Amelia niet alleen haar verhaal, maar ook dat van haar voorouders, haar gezin en haar nakomelingen.
In het kerkje van Wittewierum zijn bovendien de rouwborden, grafzerken, familiewapens en grafkelder van het geslacht Rengers te zien.
Kerk Wittewierum
Kerkhorn 4
9, 10, 16 en 17 september
10.00-17.00 uur
Gratis Toegang
Hieronder een kort filmpje van de Stichting Oude Groninger Kerken over de expositie ‘Het meisje Odilia Amelia Rengers’.
Afb. 1. De voorkant van het gratis programmaboekje boordevol tips en informatie.
Het komende weekend zijn vele monumenten in heel Nederland opengesteld, waarbij het thema dit jaar ‘Boeren, Burgers en Buitenlui’ is – een mooi thema dat past bij de buitenplaatsen en kastelen van adel en patriciaat.
In de gemeenten Rheden en Rozendaal hebben ze ook dit jaar weer een zeer informatief en gratis boekje met een overzicht van de te bezichtigen bijzondere monumenten, waaronder kerken met adellijke sporen, begraafplaatsen met adellijke grafmonumenten, landgoederen en de kastelen Biljoen, Rosendael en Middachten. Ook rijdt er in Rheden een erfgoedbus rond, omdat de gemeente met de inwoners in gesprek wil gaan over het cultuurhistorisch erfgoed.
Afb. 2. De grote zaal op kasteel Biljoen – alleen op zaterdag te bezichtigen. Let op: er wordt gewerkt met toegangskaarten ter plaatse, dus wees er op tijd bij! Foto met dank aan Erfgoed Rheden
Afb. 1. Goert van Reede (1515-1585), portret op de bovengalerij van kasteel Amerongen.
In het kader van het thema ‘Mannen met een missie’ worden er op kasteel Amerongen lezingen gegeven over vier bijzondere kasteelheren. Op zondag 10 september vertelt dr. Conrad Gietman, cultuurhistoricus en auteur van het bekende standaardwerk over de Oost-Nederlandse adel ‘Republiek van adel. Eer in de Oost-Nederlandse adelscultuur’, over Goert van Reede (1515-1585). Hij was de eerste heer van Amerongen uit een adellijk geslacht dat eeuwenlang door functies en bezit tot de meest toonaangevende families van het land behoorde.
Van Reedes waren bestuurder, diplomaat of veldmaarschalk en tekenend voor het belang van deze familie is, dat zij de enige in Nederland is met zowel Nederlandse, Duitse, Engelse als Deense adellijke titels. Door huwelijken verbonden Van Reedes zich met andere vooraanstaande geslachten en deze allianties zijn nog heden terug te zien op de bovengalerij van het kasteel, waar een unieke Ahnengalerie te zien is van de opeenvolgende Heren van Amerongen met hun eega’s. Dat de familie Van Reede een trots geslacht was, laat ook hun wapenspreuk zien: MALO MORI QUAM FOEDARI – liever de dood dan de schande.
In zijn lezing vertelt Conrad Gietman over de adellijke leefwereld waarin Goert van Reede en zijn familie leefden, waarbij het draaide om het bevechten, demonstreren en behouden van eer. De lezing vindt plaats op de bovengalerij van het kasteel met de portretten van de Heren en Vrouwen van Amerongen.
Afb. 2. Godard Baron van Reede, 1st Earl of Athlone (1644-1703) tegen de achergrond van de plafondschildering met het familiewapen in de hal van kasteel Amerongen.
Afb. Het praalgraf van de graven Van Nassau La Lecq in de Dorpskerk van Ouderkerk a/d IJssel. Foto met hartelijke dank aan de heer Nico Holdermans.
In het komende weekend zijn in heel Nederland vele monumenten opengesteld met als thema ‘Boeren, burgers en buitenlui’ en wie in de gelegenheid is, moet zeker op zaterdag 9 september tussen 10.00 en 17.00 uur eens gaan kijken in de Dorpskerk in Ouderkerk a/d IJssel. Deze kerk is één van de oudste kerken in Zuid-Holland en heeft een fraai interieur met mooie herenbanken vol houtsnijwerk met symboliek.
Funerair hoogtepunt in deze kerk is het praalgraf van de graven Van Nassau la Lecq, dat in al zijn hardstenen soberheid met marmeren doodssymboliek een ongekende grandeur uitstraalt. Het praalgraf werd in 1753 gebouwd voor de buitenechtelijke nakomelingen van Stadhouder Maurits, die zich naar hun heerlijkheid de Lek ‘La Lecq’ noemden. In totaal zijn in de grafkelder onder het monument 37 telgen uit deze tak bijgezet, waarvan de laatste in 1824. Dit betrof de kapitein Jan Floris Hendrik Carel graaf van Nassau la Lecq (1782-1824), die als enige van zijn geslacht in de Nederlands adel werd opgenomen, maar kinderloos overleed.
In de kerk zijn rondleidingen door de heer Nico Holdermans, die als geen ander de geschiedenis van dit monument en de kerk kent, en er is een tentoonstelling, waarop ook foto’s en filmmateriaal van de grafkelder te zien zijn.
Afb. 1 Buitenplaats Spijkerbosch in Olst, sinds 1914 Van Limburg Stirum bezit.
Het jaarlijkse festival De Tuin der Lusten komt op 28, 29 en 30 september naar buitenplaats Spijkerbosch in Olst. Het landgoed is sinds 1914 in het bezit van de familie Van Limburg Stirum. Op het programma staat een culinair en cultureel zesgangenmenu, dat uit drie kunst- en drie dinergangen bestaat.
Afb. 2. Culinair genieten op De Tuin der Lusten. Foto met dank aan Henry Krul.
Als amuse is er een wandeling door de geheime tuinen van het Spijkerbosch. Daar ontmoet je kunstenaarsduo Pijnacker & Mellink die één uit duizend vragen aan je stellen. Van deze ontmoeting tussen jou en de vraag schrijven Pijnacker & Mellink korte impressies die terug te vinden zullen zijn tijdens het festival. Na een culinair voorgerecht aan lange tafels begint Ici’bas met een dans die de wereld op zijn kop zet. Daarna worden er mediterrane hoofdgerechten opgediend. In de tweede voorstelling trekt Cie Vendeval kleine stoffige laatjes open en geeft je sleutels en antwoorden.
Afb. 3. De Tuin der Lusten bij een vorige editie op havezate De Haere. Foto met dank aan Henry Krul.
De magie van een historische buitenplaats wordt gecombineerd met een bijzonder culinair en cultureel programma. Het programma vindt volledig plaats op het landgoed en maakt gebruik van de omgeving. Dat maakt De Tuin der Lusten tot een onvergetelijke totaalervaring.
De voorkant van het augustusnummer van het digitale magazine van AiN.
Deze week kregen de donateurs van AiN het augustusnummer toegestuurd, dat weer vol adellijke verhalen staat en rijk geïllustreerd is.
In het hoofdartikel dit keer het verhaal van de Zeeuwse buitenplaats Molenwijk, die nauw met de geschiedenis van de familie Boddaert verbonden is.
Ook zijn er weer nieuwe verhalen in de vaste rubrieken: Moord & Brand: Het ongeval van Frederik Ernst Leopold graaf van Bylandt (1911-1935), met daarbij een serie zeer fraaie foto’s van deze jonggestorven graaf, dankzij de vriendelijke medewerking van L. graaf van Limburg Stirum.
Thuis heb ik nog een ansichtkaart: Schloss Gaildorf & de Bentincks. Het verhaal bij een graf: Het lege Van Wassenaer graf in ‘s-Gravenhage: ‘Hier staet hij wel soals gij ziet, maer hij en leit er niet’. Op stand aan de wand: Het portret van jonkvrouw Elisabeth Carolina Boddaert (1866-1948) Gevallen voor het vaderland: Jonkheer Alexander van Geen (1903-1942) en de ondergang van Hr.Ms. De Ruyter.
Dit keer zijn er uitgebreide In Memoriams over mr. Hendrik Nicolaas Cornelis baron van Tuyll van Serooskerken, heer van Heeze, Leende en Zesgehuchten (1916-2017) en jonkheer Willem Leonard den Beer Poortugael (1938-2017) en hun levensverhalen kenmerken zich beiden door bijzondere inzet voor historisch erfgoed.
Natuurlijk is er ook nu weer genealogisch nieuws met een overzicht van geboortes (Six, Von Weiler, Hooft Graafland, Van Suchtelen, Van Imhoff), huwelijken (Van Heeckeren van Waliën, Van Wassenaer en Van Heeckeren van Brandsenburg) en overledenen (D’Aulnis de Bourouill, Gericke d’Herwynen, Van Tuyll van Serooskerken, Den Beer Poortugael, Smissaert, De Ranitz, Greven, Van Nispen tot Sevenaer en De Brauw).
Wat de rubriek Huwelijken dit keer extra bijzonder maakt, is dat alle drie onlangs gehuwde echtparen hun medewerking verleenden en een foto ter beschikking stelden van hun mooiste dag. Hierbij nogmaals heel hartelijk dank aan de echtparen Van Heeckeren van Waliën-Beekhuis, Van Wassenaer-Lynch en Van Heeckeren van Brandsenburg-Cooney, die we hierbij nog vele gelukkige jaren samen toewensen!
Wilt u dit digitale magazine ook ontvangen samen met de drie eerder dit jaar verschenen uitgaven en de twee nog komende? Word dan voor 17,50 euro per jaar donateur. U ontvangt dan zes keer per jaar ons magazine in uw mailbox en heeft daarnaast voorrang bij en korting op onze excursies! Meer weten? Stuur dan een mail naar nieuwsbrief@adelinnederland.nl.
Op zaterdag 26 augustus organiseerde AiN de excursie ‘Glans en Glorie van de Groninger adel’. Na de ontvangst met koffie, thee en cake op de Zuiderbegraafplaats, gaf John Töpfer namens AiN een rondleiding langs adellijke grafmonumenten met rijke heraldiek en vele anekdotes.
De rondleiding werd gestart met twee toepasselijke gedichten, die bij de ingang te lezen zijn en die de bezoekers inspireren om niet te zwaarmoedig te zijn, maar deze plek wel met respect te betreden.
‘Bewandel met vrolijke aandoeningen
dit veld o Mensch!
Het is hier een akker Gods
bezaaid met zaad voor de eeuwigheid.’
‘Wandelaar betreed dezen grond met eerbied.
Hier rust het stof
uwer vaderen en uwer geliefden
en op zulk eene plaats
zal ook eens uw stof rusten.’
Er werden meerdere grafmonumenten bekeken, die zich vooral kenmerken door sobere Groninger chic, terwijl de begraafplaats gedomineerd wordt door het imposante grafmonument van de landbouwindustrieel Willem Albert Scholten (1819-1892).
Op het graf van Gustaaf Willem baron van Imhoff (1767-1830), de eerste gouverneur van Groningen, staat een obelisk, die door ‘zyne dankbare medeburgers uit erkentenis opgericht’ werd. Baron van Imhoff was de kleinzoon van de gouverneur-generaal van Ned.-Indië Gustaaf Willem des H.R. Rijksvrijheer van Imhoff (1705-1750) en Helena Pieters (†1759). Laatstgenoemde werd door de Vorstin van Boni aan hem geschonken als slavin. Hij kocht haar vrij en zij liet zich dopen met deze Nederlandse namen. Uit hun relatie werden twee kinderen geboren, die bij testament gewettigd werden en hun nakomelingen leven voort binnen de Nederlandse adel.
Afb. Op de achtergrond de schouw uit ‘t Feithhuis, die door Henriette Pauline Feith née jonkvrouwe Gockinga (1856-1935) aan het museum geschonken werd.
Na de rondwandeling volgde een verzorgde lunch in ’t Feithhuis naast de Martinikerk. Hier woonde eens jonkheer mr. Johan Adriaan Feith (1858-1913), rijksarchivaris in Groningen, die veel betekend heeft voor het Nederlandse archiefwezen.
Jonkheer Tom de Witt Hamer vertelde aansluitend in de eerste lezing een boeiend verhaal over de geschiedenis van de Ridderschap van Groningen. Na een historische inleiding volgde een verhaal over de heroprichting en de activiteiten nu. Ter gelegenheid van haar eerste lustrum schonk de Ridderschap onlangs nog fruitbomen aan de Menkemaborg en ook de restauratie van een Ripperda epitaaf werd mogelijk dankzij de Ridderschap. John Töpfer hield vervolgens een introductie op de tentoonstelling in het Groninger Museum.
Hierna begaf de groep zich – goed voorbereid – naar het museum om daar de tentoonstelling ‘Rijk in Groningen – Borgen en Stadspaleizen 1600-1800’ te bezichtigen.
AiN kijkt terug op een geslaagde dag met een zeer geïntereseerde groep deelnemers en dankt iedereen hartelijk voor zijn of haar inbreng op deze dag!
