Afb. Frédéric du Suau de la Croix (1837-1901) met zijn moeder Wilhelmine du Suau de la Croix née Amelung. Hij was de kleinzoon van François du Suau de la Croix, die zich in New Orleans vestigde en daar tot aanzien kwam als bankdirecteur en president van een verzekeringsmaatschappij. Foto part. coll.
De Fransman Du Suau de la Croix stamt uit een oud adellijk Frans geslacht en hij heeft enige jaren geleden een verzoek gedaan om hem in te lijven in de Nederlandse adel, gelijktijdig met het opteren voor de Nederlandse nationaliteit. De Minister heeft dit verzoek afgewezen, waarna een procedure is gevolgd bij de Rechtbank Noord-Holland en vervolgens bij de Raad van State.
De Raad van State heeft op 29 maart 2017 uitspraak gedaan en het beroep afgewezen, met bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank Noord-Holland. Evenals de Rechtbank was de Raad van State van mening, dat het Franse en het Nederlandse adelsstatuut zodanig verschillend zijn, dat er niet is voldaan aan het wettelijke vereiste, dat sprake moet zijn van een vergelijkbaar adelsstatuut.
Afb. De voorkant van Virtus: Elisabeth van Culemborg.
De Werkgroep Adelsgeschiedenis heeft als belangrijkste doel het bevorderen van onderzoek naar en kennis over de (Nederlandse) adel. Het jaarboek 2016 verscheen zojuist en bevat ook dit keer weer een keur aan artikelen over Nederlandse en Europese adel.
Afb. 1. Isabel barones van Boetzelaer tijdens haar toespraak.
Onlangs vond in het Goethe-Instituut in Amsterdam de boekpresentatie plaats van ‘Oorlogsouders’, waarin Isabel barones van Boetzelaer vertelt over het oorlogsverleden van haar Nederlandse vader en Duitse moeder – een boeiend en ontroerend verhaal, waarin goed en fout aan beide zijden door elkaar heenlopen.
Afb. 2. Ingrid barones van Boetzelaer née Freiin von der Recke luistert vol aandacht naar de toespraak van haar dochter.
Isabel van Boetzelaer vertelde in haar openingstoespraak over de totstandkoming van haar boek (zie het filmpje hiervan onderaan dit bericht) en overhandigde hierna het eerste exemplaar aan journalist, auteur en programmamaker Ad van Liempt.
Hij zei over het boek onder meer: “Persoonlijk ben ik toch het meest getroffen door het inzicht dat de lezer krijgt in de persoon van Willem van Boetzelaer, vanuit het perspectief dat uitgesproken zeldzaam is: de dochter die zich afvraagt hoe haar vader heeft kunnen doen wat hij gedaan heeft” en “Ze maakt door haar reis naar het verleden van haar vader duidelijk wat de kern van de Duitse bezetting voor veel mensen is geweest: betrekkelijk kleine oorzaken konden onmenselijk grote gevolgen hebben. Fouten gemaakt in de adolescentie dreunen nog volop door in de ouderdom (…) en dat vind ik de grootste verdienste van het boek ‘Oorlogsouders’: het inzicht hoe in een oorlog de verhouding tussen oorzaak en gevolg volledig uit het lood wordt geslagen.”
Zang door Peter Rombouts tijdens de boekpresentatie.
Isabel barones van Boetzelaer met haar dochter.
Pianospel door Coen Jutte tijdens de boekpresentatie.
Hierna sprak de moeder van Isabel van Boetzelaer, Ingrid barones van Boetzelaer née Freiin von der Recke, die levensherinneringen ophaalde en afsloot met: “Dit boek geeft enige indruk hoe jonge mensen op een bepaald ongelukkig moment een noodlottige beslissing nemen en hoe hun leven ook na strafvervolging getekend blijft, ook voor de familie. Ziet u dit boek gewoon als een tijdsdocument.”
‘Oorlogsouders’ is zondermeer een aanrader vanwege het indringende verhaal, maar het kan ook gelezen worden in het perspectief van keuzes maken nu, in onze tijd, in een zich snel veranderende wereld.
Wilt u de werkzaamheden van AiN ondersteunen en donateur worden?
De Stichting Adel in Nederland heeft als doel het digitaal aanbieden van informatie over adel in Nederland in de ruimste zin. Voor € 17,50 per jaar kunt u donateur worden, ontvangt u zes keer per jaar het digitale magazine en steunt u ons in onze werkzaamheden. AiN heeft de cultuele ANBI-status en daardoor kunt u als donateur bij de opgave voor de inkomstenbelasting giftenaftrek krijgen. Meer weten en opgeven als donateur? Stuur dan een mail naarnieuwsbrief@adelinnederland.nl.
Over de Tweede Wereldoorlog zijn langzamerhand heel veel boeken geschreven, aanvankelijk door ooggetuigen, maar in deze tijd ook door de generatie die de oorlog niet meer heeft meegemaakt.
Isabel barones van Boetzelaer werd geboren in 1961, en haar leven werd voor een groot deel bepaald door de omstandigheid, dat haar Nederlandse vader Willem lid van de Waffen – SS was geweest, terwijl haar moeder behoorde tot een Duitse adellijke familie, die juist fel anti – nazi was. Zij heeft het hierdoor in haar jeugd niet gemakkelijk gehad. Zes jaar geleden begon zij haar zoektocht door archieven en door de mondelinge informatie die zij van haar ouders en van andere familieleden kreeg en het resultaat ligt nu in de boekhandel.
Niet zo lang geleden verscheen een soortgelijk boek van Alexander Münninghoff, genaamd “De stamhouder”. Ook in dat geval was de vader van de schrijver lid geweest van de Waffen – SS. Dat boek werd een bestseller. Naar mijn voorlopig oordeel is het boek “Oorlogsouders” hiervan een waardige opvolger.
Willem, geboren in 1920, groeide op in een welgestelde familie, maar had moeite met het aflopen van de middelbare school. Zijn ouders waren begin jaren dertig gescheiden. Noch zijn eigen ouders, noch zijn stiefvader kregen veel grip op zijn ontwikkeling. Hij kreeg een vriendin uit een NSB – familie en dit leidde tot een verkeerde keuze met fatale gevolgen. Hij werd geen NSB – lid, maar meldde zich als 20-jarige aan voor de Waffen – SS en nam in 1941 als SS – soldaat in “Standart Westland” deel aan de oorlog in Rusland. Hij overleefde deze veldtocht en kwam in het voorjaar 1942 terug naar Nederland. Voor zijn verdere carrière had hij niet veel keus. Hij belandde eerst in een kantoorbaan bij de Sicherheitsdienst maar vanaf begin 1943 werd hij rechercheur bij de Sicherheitspolizei. In die hoedanigheid was hij betrokken bij arrestaties van criminelen, maar ook van leden van het Nederlandse georganiseerde verzet. Hij zat op een rijdende trein waar hij niet af kon springen.
Intussen ontrolt zich de geschiedenis van Isabels moeder Ingrid en haar Duitse familie voor, tijdens en na de oorlog. Zij moeten meerdere malen vluchten en raken al hun bezittingen kwijt, ook het familiekasteel in de buurt van Leipzig. Ingrid leert haar eerste man kennen en trouwt met hem, maar het huwelijk loopt al voor 1957 stuk.
Afb. 2. Ingrid barones van Boetzelaer née Freiin von der Recke met haar dochter schrijfster Isabel barones van Boetzelaer tijdens de boekpresentatie.
Willem wordt na de oorlog gevangen gezet. Nadat aanvankelijk de doodstraf tegen hem is geëist, krijgt hij levenslang, later in hoger beroep gewijzigd in twintig jaar gevangenisstraf. Hij zit tot 1957 gevangen, maar hij krijgt uiteindelijk gratie en wordt vrijgelaten. Kort daarna volgt de ontmoeting van de beide hoofdpersonen. De ouders van Ingrid hebben uiteraard hun bedenkingen tegen Willem, maar wanneer zij de hele geschiedenis horen en Willem beter leren kennen, accepteren zij hem als schoonzoon. Ingrid en Willem trouwen, gaan in Nederland wonen en worden de ouders van Isabel.
De structuur van het boek is bijzonder. De levensgeschiedenissen van beide ouders van de schrijfster worden telkens in afwisselende hoofdstukken beschreven. Dat geeft spanning aan het verhaal. Een soortgelijke structuur is te vinden in het boek “The young lions” van Irwin Shaw (1948) dat ook over de Tweede Wereldoorlog gaat en waarin de levens van een Duitse en een Amerikaanse soldaat afwisselend worden beschreven tot het eind, waarbij de een de ander doodschiet.
Het vonnis van het Bijzonder Gerechtshof is in het boek afgedrukt. De bestudering van dit stuk gaf mij nog wel aanleiding tot enige opmerkingen.
In de naoorlogse tijd heerste er uiteraard grote woede tegen alles wat Duits was, maar in het bijzonder ook tegen Nederlanders die in Duitse dienst waren getreden en dus hun land hadden verraden. Dat waren er duizenden. Voor dit feit werd aanvankelijk standaard 10 jaar gevangenisstraf opgelegd. Later zijn er veel lagere straffen opgelegd, in het bijzonder aan jeugdigen. Door de SS – soldaten zijn in Rusland vele oorlogsmisdaden gepleegd, maar ten aanzien van Willem is dat niet gebleken. Voor het enkele feit van deelname aan de Russische veldtocht zijn Duitse soldaten niet vervolgd. Ook de vader van “de stamhouder” bleef buiten schot, omdat hij kon aantonen, dat hij de nationaliteit van Estland bezat. Maar het is Willem zwaar aangerekend, dat hij als Nederlander in dienst trad van de Duitse SS terwijl zijn land met Duitsland in oorlog was.
Ten aanzien van zijn werk voor de Sicherheitspolizei is ten laste gelegd dat zijn werkzaamheden strekten ten bate van Duitsland. Dat is duidelijk. Verder dat zij huiszoekingen hebben gedaan en goederen van Nederlandse burgers in beslag hebben genomen of wederrechtelijk weggenomen en aan de rechthebbenden onttrokken, en arrestaties hebben verricht van personen die “niet volgens de Nederlandse normen” in aanmerking kwamen voor arrestatie. 13 personen zijn opgepakt, waarvan zes door de vijand terechtgesteld of in gevangenschap zijn overleden. Aldus het vonnis.
In de uitspraak zijn die gevallen niet specifiek onder vermelding van de feiten met naam en toenaam genoemd. Ook wordt niet vermeld, met welke bewijsmiddelen deze feiten zouden zijn aangetoond. Dit spoort niet met de huidige opvattingen in het strafrecht. Elk ten laste gelegd feit moet precies omschreven worden en aan de hand van op de zitting vastgestelde bewijsmiddelen worden bewezen. Dit geldt temeer, wanneer voor deze feiten vervolgens levenslange gevangenisstraf wordt opgelegd.
Een politieman maakt uit hoofde van zijn functie vaak inbreuk op de rechten van burgers. Hij luistert telefoongesprekken af, treedt huizen binnen, neemt goederen in beslag, arresteert personen en hoort ze uit over misdaden en over eventuele medeplichtigen. Dit alles mag hij doen, omdat hij wordt gedekt door wettelijke voorschriften. Ook het soort van vergrijpen dat de politieman onderzoekt, wordt bepaald door wettelijke voorschriften. Tijdens de oorlog waren dat de Nederlandse, maar ook de Duitse voorschriften. Een groot aantal van die Duitse voorschriften werden door de regering in Londen ongeldig verklaard, en wel met terugwerkende kracht. Maar voor een Nederlandse politieman in Duitse dienst was het niet altijd duidelijk of de door de bezetter uitgevaardigde verordeningen al dan niet “wettelijke voorschriften” waren in de zin van de Nederlandse strafwet. Kon hij zich na de bevrijding erop beroepen, dat de Duitse verordening, die hij had uitgevoerd, een voor hem bevrijdend wettelijk voorschrift was? Wel was duidelijk, dat hij zich in elk geval moest onthouden van het plegen van geweld op arrestanten en het zich toe-eigenen van goederen.
En het zal ook niet in alle gevallen direct duidelijk zijn geweest of het ging om z.g. “goede Nederlanders” of echte criminelen, dan wel alle gevallen in een grijs gebied daar tussenin.
Ook voor dit politiewerk zijn Duitsers na de oorlog niet vervolgd, tenzij zij zich schuldig hadden genaakt aan mishandelingen of andere vergrijpen. Ook hier is het Willem zwaar aangerekend, dat hij zich als Nederlander leende voor het werk van de bezetter. In hoger beroep is trouwens overwogen, dat Willem ook “verschillende personen tegen de maatregelen der bezetters heeft beschermd”. Al met al is, gezien de tijd waarin zich deze rechtsgang afspeelde, de opgelegde straf wel begrijpelijk.
Tijdens het lezen van het boek is duidelijk, dat de schrijfster het product is van de twee geheel verschillende levens, die zo uitvoerig beschreven zijn, en juist daarom wekt het boek ontroering.
Afb. Het echtpaar Van der Dussen-Neumann. Foto’s met dank aan het Notarishuis in Arnhem.
Op 11 april worden bij het Notarishuis in Arnhem de portretten geveild van jonkheer mr. Jacob van der Dussen (1763-1820) en Henriette Wilhelmine van der Dussen née Neumann (1791-1874). Jonkheer Van der Dussen was onder meer lid van de Ridderschap van Noord-Brabant en lid van de Eerste Kamer en werd in 1814 in de Nederlandse adel opgenomen met het predikaat jonkheer. Met het overlijden van zijn kleinzoon in 1909 stierf deze familie binnen de Nederlandse adel uit.
De portretten zijn ongesigneerd, meten 47 x 36 cm en worden geschat op 1000-1200 euro.
Afb. Kasteel Duivenvoorde statig weerspiegeld in de slingerende vijver.
Dit weekend gaan veel kastelen weer open voor bezichtiging. Kasteel Duivenvoorde opent zijn deuren het volgende weekend, maar wandelen kan hier het hele jaar en dat is zeker nu een aanrader met het prille lentegroen. Duivenvoorde is sinds 1226 nooit verkocht, maar altijd vererfd via de adellijke geslachten Van Wassenaer, Torck, Van Neukirchen genaamd Nyvenheim, Steengracht en Schimmelpenninck van der Oye, tot het in een stichting werd ondergebracht.
Voor het Nationaal Archief werd jonkheer Pieter van Foreest geïnterviewd over de betrokkenheid van zijn familie bij de VOC. Hij is voorzitter van de Stichting Van Foreest en Van Egmond van de Nijenburg, die de grote en zeer fraaie collectie familieportretten en het familiearchief beheert.
In het filmpje vertelt hij onder meer over het familieverhaal van de ontmoeting van een voorvader met Tsaar Peter de Grote. Over de negatieve kanten van de VOC zegt hij: “Ik kan ook, voor zover ik weet, dit niet terugvoeren op mijn familie behalve dat zij aandeelhouder waren. Maar het is nou ook niet iets om bijzonder trots op te zijn. Het is ook niet dat ik mij daarvoor schaam. Het is levende geschiedenis. Het zij zoals het gegaan is.”
Afb. Fraai ingekleurde Van Wassenaer familiewapens in de historische atlassen.
Kasteel Duivenvoorde is eeuwenlang in het bezit geweest van de Van Wassenaers tot het in de vrouwelijke lijn vererfde. Onlangs kreeg het kasteel belangrijke bruiklenen voor de kasteelbibliotheek: genealogieën en historische atlassen. Deze zijn afkomstig uit de tak Catwijk van de Van Wassenaers en vullen een leemte in de bibliotheek op. Onder deze atlassen bevinden zich er twee van het Hoogheemraadschap Delfland (1712) en Rijnland (1687), die met hun fraai ingekleurde familiewapens in topconditie verkeren.
Afb. Kasteel Heeze. Foto met dank aan www.kasteelheeze.nl.
De geschiedenis van kasteel Heeze gaat eeuwen terug en is zeer rijk aan verhalen. Op woensdag 19 april geeft Guus Braun, rondleider op het kasteel en werkzaam in het kasteelarchief, een lezing, waarin hij vertelt over bijzondere archeologische vondsten en over de bewoners van het kasteel uit de geslachten Snouckaert van Schauburg en Van Tuyll van Serooskerken.
