De graven van de laatste Alberda van Menkema en zijn zusje Lewe van Nijenstein

Afb. 1. De grafkelder van de laatste Alberda van Menkema op de Gemeentelijke Begraafplaats in Uithuizen.

De grafkelder van de familie Alberda van Menkema is gelegen op de Gemeentelijke Begraafplaats in Uithuizen. Hierin is de laatste Alberda van Menkema bijgezet: jonkheer Gerhard Alberda van Menkema, heer van Dijxterhuis (1829-1902). Volgens het opschrift is deze grafkelder in 1851 gebouwd en uit de archiefstukken is bekend dat het ontwerp al uit 1850 dateert. In 1851 kon meteen de eerste bijzetting plaatsvinden door het overlijden van de tweede zoon van jonkheer mr. Unico Allard Alberda van Menkema (1803-1859) en echtgenote jonkvrouwe Josina Petronella Polman Gruys (1803-1854), de heer en vrouwe van de Menkemaborg, op jonge leeftijd: ‘Te Groningen overleed den 16den Mei 1851, in den ouderdom van ruim 19 jaren , de Hoog Welgeboren Heer Jonkheer JAN ERNST ALBERDA VAN MENKEMA, Student in de Regten aan de Hoogeschool aldaar’.

Boven de ingang staat een gevleugelde zandloper afgebeeld als symbool voor de tijd die vervliegt en de vergankelijkheid van de mens. Bovenop het timpaan staat op een voetstuk een piramide, symbool voor volmaakte afbouw van het leven. De tekst op het basement luidt:

HIER LEGGEN WIJ DE WAPENS AF.
NA ZOO VEEL STRIJD EN WONDEN;
EN IS DE DOODSLAAP EENS VOLBRAGT,
DAN WEKT GIJ ONS DOOR UWE KRACHT,
O JEZUS! VOOR DEN HEMEL

Afb. 2. Strak in het gelid: de aaneengesloten rij monumentale zerken van het gezin Lewe van Nijenstein-Alberda van Menkema op de Zuiderbegraafplaats in Groningen. Op de achtergrond als dissonant in dit funeraire landschap de moderne tijd.

Het enige zusje van de laatste Alberda van Menkema was jonkvrouwe Elisabeth Anna Alberda van Menkema (1833-1891). Zij huwde in 1855 jonkheer mr. Jean François Lewe van Nijenstein (1823-1882) en zij kregen acht kinderen. Ook hier herhaalde zich de geschiedenis, want deze tak van de familie Lewe stierf in 1950 uit. Dit echtpaar en zes van hun kinderen zijn in monumentale eenvoud op één rij bijgezet op de Zuiderbegraafplaats in Groningen. Waar hun jonggestorven eerste zoon is bijgezet, is onbekend en hun jongste dochter, die met een jonkheer Van Citters in het huwelijk trad, is in Heinkenszand bijgezet.

Afb. 3. Vier van de acht kinderen van het echtpaar Lewe van Nijenstein-Alberda van Menkema. Deze zijn alle vier bijgezet naast hun ouders. Het portret door Otto Eerelman uit 1867 werd door hun jongste broertje (en laatste van zijn tak) geschonken aan het Groninger Museum en is op de Menkemaborg te bewonderen. Foto met dank aan RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis/https://rkd.nl/explore/images/182487.

Voor het echtpaar Lewe van Nijenstein-Alberda van Menkema volstond het om hun zerken met adellijk zelfbewustzijn alleen te laten voorzien van hun beider familiewapens met daarboven de rangkroon van een jonkheer. Hun kinderen leefden in andere tijden en lieten hun familiewapen achterwege, maar hun namen en predikaten werden wel aangebracht. Het waren deze kinderen die in 1921 niet alleen de Menkemaborg aan het Groninger Museum schonken, maar ook familiebezit als portretten, zilver, porselein, enz., dat nog steeds op de Menkemaborg is te bewonderen.

Vanaf 1 maart is de Menkemaborg weer te bezoeken. Voor meer informatie over de Menkemaborg en bezoekmogelijkheden zie http://www.menkemaborg.nl

Afb. Adellijke representatie: i.p.v. namen en predikaten volstaan alleen de familiewapens Lewe van Nijenstein (links) en Alberda van Menkema (rechts) met daarboven de rangkroon van een jonkheer. Let op de geweldige leeuwenkop, die zich dreigend uit het wapenschild verheft.