Leven op stand: livreiknopen met familiewapen

Afb. Een livreiknoop uit omstreeks 1900, waarbij vooral de 2 griffioenen als schildhouders opvallen.

Een familiewapen kan op vele manieren toegepast worden en kon men in het verleden niet alleen op zegelringen, maar ook op huizen, portretten, grafstenen, koetsen, serviezen, menukaarten, enz. aantreffen. Tegenwoordig beperkt het gebruik zich grotendeels tot zegelringen, ook al zie je bv. ook op nieuwe grafstenen – vooral bij adellijke families – het familiewapen steeds vaker weer afgebeeld worden.

Bij grote diners werden de knechten in livrei gehesen, het liefst in de kleuren van het familiewapen, waarbij het in de 19e eeuw een veel voorkomend gebruik was, dat op de knopen het wapen zelf werd afgebeeld. Een volger van AiN zag onlangs op een veiling een livreiknoop gemaakt omstreeks 1900 door de Haagse firma P. Mansvelt & Z. en gaf deze tip aan ons door. Het betreft een samengesteld wapen met twee omziende griffioenen met daarboven een rangkroon met 9 parels. Dit betreft een Duitse gravenkroon, terwijl in Nederland een gravenkroon 3 fleurons en 2 parels heeft.

De combinatie van een Nederlandse adellijke familie met een Duitse gravenkroon maakte de zoektocht wat makkelijker en na enig speurwerk vond AiN de bijbehorende familienaam: Van Bylandt. Deze oude Gelderse familie gaat terug tot in de 13e eeuw en heeft als stamvader Dirc Doys, die ministeriaal (dienstman) van Gelre was. In 1678 werd een voorvader door Keizer Leopold I verheven tot Graaf des H.R. Rijks en dit verklaart het gebruik van de Duitse gravenkroon, terwijl vanaf 1814 nakomelingen met de titel graaf/gravin werden opgenomen in de Nederlandse adel. De Van Bylandts vormden in de 19e en begin 20e eeuw een grote familie, maar de Nederlandse tak beperkt zich nu tot enkele nakomelingen die in Canada leven. In het rode boekje treft men overigens het wapenschild in deze samengestelde vorm niet aan, maar in andere bronnen is deze wel terug te vinden.