In het AD van 2 januari jl. schreef Tonny van der Mee een artikel over Dora (‘Dolly’) Peekema née jonkvrouwe Dibbets, die niet alleen minnares van Rijkscommissaris Seyss-Inquart, maar ook van Duitse officieren zou zijn geweest tijdens de Duitse bezettingsjaren, waarbij haar huis ‘gedaverd van de orgiën’ zou hebben. Zij spioneerde voor de Duitsers en verraadde illegale werkers en ook zwarthandelaren, waarmee zijzelf eerst handel dreef. Uiteindelijk werd zij na de oorlog veroordeeld tot acht jaar gevangenis met aftrek van voorarrest en verlies van kiesrecht.
In het volgende magazine van de stichting Adel in Nederland volgt een uitgebreid verhaal over jonkvrouwe Dolly Dibbets met bijzondere afbeeldingen en informatie die u niet in deze onderstaande artikelen leest. Voor 17,50 euro per jaar wordt u donateur en ontvangt u vier keer per jaar ons digitale magazine boordevol verhalen en adellijk nieuws. Mail voor meer informatie naar info@adelinnederland.nl.
Afb. De Startpagina van de vernieuwde website met de portretten van 18e-eeuwse bewoners: Wilhem van Wassenaer, (1712-1783) en Johanna Wilda van Wijhe, vrouwe van Echteld (1720-1754).
De Vrienden van De Wijenburg zitten zich actief in om de kennis van de geschiedenis van kasteel De Wijenburg en de adellijke familie Van Wijhe te vergroten. Onlangs werd de vernieuwde website gepresenteerd. Deze staat vol foto’s en boeiende verhalen over kasteel De Wijenburg en zijn bewoners!
Afb. Nog t/m zondag 5 januari in Museum Singer Laren: THE WHITE BLOUSE.
Nog t/m zondag 5 januari is in het museum Singer Laren de tentoonstelling THE WHITE BLOUSE te zien (voor een verslag van de opening op AiN zie https://www.adelinnederland.nl/tentoonstelling-boek-the-white-blouse-marie-jeanne-van-hovell-tot-westerflier/). In de afgelopen acht jaar maakte Marie-Jeanne barones van Hövell tot Westerflier met haar Hasselblad camera 75 portretten van vrouwen en mannen, jong en oud, bekenden en onbekenden, maar allemaal met dezelfde oude witte blouse, die ruim honderd jaar oud is en uit familiebezit afkomstig is.
Afb. 1. Emanuel Erfprins zu Salm-Salm (links) nam het eerste exemplaar in ontvangst. Rechts de auteur dr. Joost Welten.
Op zondag 20 oktober vond in het uitverkochte Munttheater in Weert een zeer bijzondere boekpresentatie plaats. Auteur dr. Joost Welten presenteerde hier de uitkomst van jarenlang en diepgravend onderzoek naar de vrijwel vergeten geschiedenis van het stift van Thorn: De vergeten prinsessen van Thorn. Het werd een zeer bijzondere middag met schutterskoningen, jachthoornblazers, 18e-eeuwse dans en muziek en sprekers die het boek toelichtten. Het eerste exemplaar werd in ontvangst genomen door Emanuel Erfprins zu Salm-Salm, die afkomstig is van het kasteel Anholt, dat net over de Nederlandse grens bij Gendringen ligt. Enkele van zijn 18e-eeuwse familieleden waren ook stiftdame in Thorn.
Het boek beschrijft de unieke geschiedenis van het stift Thorn in Limburg en zijn stiftdames in de 18e eeuw, waarvoor Joost Welten een grote hoeveelheid materiaal bestudeerde en vele brieven las, waarmee hij het leven van de stiftdames kon reconstrueren. Het stift Thorn behoorde niet tot het grondgebied van de Republiek, maar viel onder het Heilige Roomse Rijk. In het stift werden ongehuwde, adellijke dames ondergebracht die een jaarlijkse prebende (uitkering) kregen. Aan het hoofd stond de vorstin-abdis, waarvan de laatste in de rij Cunegonda Prinses van Saksen was. Door haar familie strekte haar netwerk zich uit tot de hoven van Dresden, München, Koblenz, Wenen, Versailles en Madrid en het kleine Thorn was daardoor zeer internationaal georiënteerd.
Om toegelaten te worden tot het stift Thorn moesten de dames beschikken over zestien betovergrootouders uit de hoge adel – rijksgraven of rijksvorsten van het Heilige Roomse Rijk. Deze voorwaarde zorgde voor een hoge status als stiftdame van Thorn en niet alleen de dames zelf, maar ook hun familie verwierf hiermee groot aanzien. Op de huwelijksmarkt waren de dames mede vanwege hun geboekstaafde afkomst zeer in trek.
Voor de dames betekende hun leven in Thorn een grote mate van zelfstandigheid, die na het einde van het stift in 1795 met de komst van de Fransen, pas in de 20e eeuw weer vergelijkbaar zou worden. Zij hadden hun eigen huishouding met zelf gekozen personeel en konden zelfstandig hun eigen leven leiden met hun eigen voorkeur op het gebied van kunst en cultuur, zoals zang en dans, en uitstapjes naar familie en kuuroorden. Hierbij speelden zij met hun sociale contacten en uitgebreide correspondentie een belangrijke sleutelrol in de dynastieke politiek van hun familie. Prof. dr. Jeroen Duindam zei hierover op de boekpresentatie: “Mannen regeren, maar vrouwen vormen de continuïteit in adellijke families.” Hoe ver deze zelfstandigheid soms kon gaan, laten ook de amoureuze escapades van sommige stiftdames zien, waarbij een enkeling te ver ging en eindigde met de dood door een ongeneeslijke geslachtsziekte.
Joost Welten heeft met zijn boek De vergeten prinsessen van Thorn een unieke geschiedenis toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. Het boek zit vol verhalen en anekdotes waarmee het stift en de dames tot leven komen. Samen met de vele illustraties krijgen we even het gevoel, dat we over de schouder van deze dames in de 18e eeuw kunnen kijken.
Afb. 1. Onder leiding van Josien Verdegeaal (3e van links) restaureerden de Engelen van Cannenburch dit unieke, vroeg 18e-eeuwse hemelbed.
In de bedkamer van kasteel Cannenbuch bevindt zich een voor Nederland unieke bednis, waarboven het alliantiewapen D’Isendoorn à Blois-Van Renesse van Elderen te zien is. Dit echtpaar gaf Cannenburch in de 18e eeuw zijn huidige aanzicht, waarbij ook het interieur gemoderniseerd werd. Op de bel-etage werd deze representatieve bedkamer ingericht, waarin zich ooit een hemelbed bevond, dat tot de duurst meubelstukken in het huis behoorde.
Toen Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) in 1951 eigenaar werd van het kasteel, was het vrijwel leeg en ook het hemelbed was verdwenen. In 1952 kreeg GLK een vroeg 18e-eeuws hemelbed in bruikleen, dat door conservator Jorien Jas uniek in zijn soort genoemd werd; een tweede exemplaar vind je in Nederland niet. Het bevond zich eeuwenlang op havezate Mensinge in Drenthe en het kon uiteindelijk aangekocht worden, maar moest dringend gerestaureerd worden.
De Engelen van Cannenburch
In de afgelopen acht maanden kon de eerste restauratiefase afgesloten worden. Onder leiding van Josien Verdegaal werkten 9 dames – vanwege hun engelengeduld Engelen genoemd – aan dit tijdrovende, minitieuze project. Aanvankelijk één ochtend in de twee weken, maar al snel één ochtend per week. Onafhankelijk van elkaar zeiden de Engelen over Josien Verdegaal: “Josien is fantastisch!”, maar ook de Engelen kregen lof bij de presentatie, want hun liefde voor het hemelbed en hun vakkennis werden geroemd.
Tijdens de presentatie was er het goede nieuws dat ook de tweede restauratiefase gestart kon worden: dankzij een genereuze bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds kan nu ook de hemel van het bed gerestaureerd worden.
Benieuwd naar het hemelbed en kasteel Cannenburch (nu in kerstsfeer!), dat is ingericht alsof de familie D’Isendoorn à Blois even weg is? Kijk dan voor bezoekmogelijkheden op https://cannenburch.glk.nl/
In het komende magazine van de stichting Adel in Nederland, dat de donateurs per mail toegestuurd krijgen, leest u meer over deze bijzondere bedkamer en over andere hemelbedden op Nederlandse kastelen. Wilt u dit magazine ook ontvangen? Voor 17,50 euro per jaar wordt u donateur en ontvangt u vier keer per jaar ons digitale magazine boordevol informatie en adellijk nieuws! Mail voor meer informatie naar info@adelinnederland.nl.
Afb. 2. Kasteel Cannenburch in Vaassen werd eeuwenlang bewoond door de baronnen D’Isendoorn à Blois. Geldersch Landschap & Kasteelen heeft het ingericht, met onder meer stukken die uit de familie zelf afkomstig zijn, alsof de familie even weg is.
Afb. Een winters plaatje van de Menkemaborg in Groningen.
De stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL) geeft een gratis (!) nieuwsbrief uit over dit belangrijke historische erfgoed. Vorige week verscheen de nieuwste nieuwsbrief en hierin staat ook dit keer veel informatie over kastelen, buitenplaatsen en landgoederen.
Afb. 1. Kasteel Neerijnen is geheel omgracht en heeft een fraaie ophaalbrug.
In 1265 werd Neerijnen voor het eerst in een oorkonde genoemd, toen Rudolf de Cocq het in leen kreeg van de Graaf van Gelre. Eeuwenlang was het in het bezit van het bekende Gelderse geslacht De Cock van Opijnen, tot dit uitstierf en het vererfde vervolgens op de adellijke geslachten Van Gent en Van Aylva. De Van Aylva’s behoorden tot de Friese adel, maar kwamen door huwelijk in Gelderland terecht.
Afb. 2. Boven de ingang is het wapen van de Friese adellijke familie Van Aylva te zien.
De laatste Van Aylva, mr. Hans Willem baron van Aylva (1751-1827), was niet alleen heer van Neerijnen, maar ook van Waardenburg, Warmenhuizen, Schoorldam en Krabbendam. Vanwege zijn rijkdom werd hij ‘den gouden Aylva’ genoemd. Zijn enige dochter huwde een baron Van Pallandt en zo kwam Neerijnen in het bezit van dit bekende geslacht.
Julie Elise barones van Pallandt (1898-1971), vrouwe van Waardenburg en Neerijnen, was de laatste van haar tak die het kasteel bewoonde. Lees hier de herinneringen van twee kamermeisjes op kasteel Neerijnen aan het kasteel en de familie Van Pallandt (aanrader!): https://landschapsbeheergelderland.nl/met-bewoners/oral-history/kasteel-neerijnen-porseleinen-borden-prachtig-prachtig/. Door de gevolgen van kinderverlamming was zij beperkt in haar bewegingen. Haar enige broertje overleed op elfjarige leeftijd, waardoor zij de enige erfgename werd. Na haar overlijden door een ongeval verkochten haar erfgenamen het kasteel en kwam het uiteindelijk in het bezit van de Stichting Geldersch Landschap & Kasteelen. Het kasteel was jarenlang in gebruik als gemeentehuis van de gemeente Neerijnen. In december 2018 was de laatste raadsvergadering op Neerijnen, omdat de gemeente Neerijnen opging in de nieuwe gemeente West Betuwe.
Afb. 1. Kasteel Cannenburch in Vaassen ligt in een groot park, waarin water een belangrijke rol speelt.
Kasteel Cannenburch in Vaassen werd eeuwenlang bewoond door de baronnen D’Isendoorn à Blois. Sinds 1950 beheert de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen het kasteel en heeft het zó ingericht alsof de familie even weg is.
Op zaterdag 15 december van 11.00-22.00 uur en op zondag 16 december van 11.00-17.00 uur is er een kerstmarkt op het kasteelterrein en is het kasteel te bezoeken, dat geheel in kerstsfeer is gebracht.
Afb. 1. Links twee portretten met de kinderen van Stadhouder Willem V en Prinses Wilhelmina van Pruisen en rechts het portret van Koningin Luise van Pruisen, die legendarisch werd door haar moedige optreden tegen Napoleon.
T/m 19 januari 2020 is in het Rijksmuseum Twenthe de tentoonstelling ‘Tischbein en de ontdekking van het gevoel te zien’. Johann Friedrich August Tischbein (1750-1812) was portretschilder en schilderde vorsten, adel en rijke burgers in Duitsland, Nederland en andere landen. Met tussenpozen verbleef hij in Nederland en kreeg veel opdrachten aan het Stadhouderlijke Hof en bij de Nederlandse elite. Wie de namen van de geportretteerden op deze tentoonstelling ziet, ontdekt al snel bekende adellijk namen als Deutz van Assendelft, Boreel en Oranje-Nassau.
Tischbein stamde uit een familie, die in de 18e en 19e eeuw zestien schilders zou voortbrengen. Zijn vader, Johann Valentin Tischbein (1722-1789) ging hem voor in Nederland en schilderde de staatsieportretten van Stadhouder Willem IV en diens echtgenote Anna Prinses van Hannover. Het zijn representatieve portretten, die ook op de tentoonstelling te zien zijn, en die de toenmalige smaak illusteren: kunstmatige poses en gezichten zonder emoties, maar met de nadruk op vorstelijk vertoon. Het tonen van juist deze portretten is een gouden vondst geweest en laat de kracht van Johann Friedrich August Tischbein zien, die de nadruk legde op het individu en hun innerlijk.
Afb. 2. Hoogtepunten op deze tentoonstelling de twee portretten links: jonkheer mr. Andries Deutz van Assendelft (1764-1833) en echtgenote Jacoba Margaretha Maria Boreel (1770-1816) van de Stichting Cultuurhistorisch Fonds Boreel.
Tischbein wordt gezien als de pionier van de romantiek in Nederland. Hij portretteerde zijn opdrachtgevers in zachte kleuren en ongedwongen sfeer, met grote nadruk op gevoelsuitdrukkingen en het toevallige ogenblik, vaak in een natuurlijke omgeving. Hierdoor komen de portretten authentiek en natuurlijk over, in plaatst van de stijve, formele portretten die men daarvoor gewend was. Hoe meesterlijk Tischbein was in het vastleggen van het moment tonen zijn tekeningen op deze tentoonstelling. Het zijn stuk voor stuk rake schetsen van herkenbare situaties.
De tentoonstelling kwam tot stand dankzij de samenwerking met Museumslandschaft Hessen Kassel, Gemäldegalerie Alte Meister en Graphische Sammlung, Paleis Het Loo, Museum Huis Doorn en andere bruikleengevers, zoals Museum Van Loon en de Stichting Cultuurhistorisch Fonds Boreel van de jonkheren Boreel. Uit deze laatste verzameling stammen ook de twee topstukken op deze tentoonstelling: de portretten van jonkheer mr. Andries Deutz van Assendelft (1764-1833) en echtgenote Jacoba Margaretha Maria Boreel (1770-1816). Het echtpaar is in een landschapspark afgebeeld en ook al is alles wat we zien tot in het detail geregisseerd door de schilder, toch oogt het als een natuurlijke momentopname van een echtpaar dat in harmonie is met zichzelf, elkaar en de natuur.
Afb. 3. Veel Oranje portretten op deze tentoonstelling. Hier Stadhouder Willem V en echtgenote Prinses Wilhelmina van Pruissen met hun twee zoons, dochter en schoondochter. De portretten zijn afkomstig uit de collectie van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau, die ze in langdurig bruikleen aan Museum Paleis Het Loo hebben gegeven.
Op zaterdag 1 februari 2020 wordt in Noordwijk aan Zee in het Grand Hotel Huis ter Duin voor de 52e keer het Wiener Ball georganiseerd, waarvoor de kaartverkoop via https://wienerball.huisterduin.com/ inmiddels gestart is. De aankomende debutanten zijn al aan het oefenen met danslessen voor hun debuut, waarbij de jongedames in het wit met diadeem in het haar zullen verschijnen en de jongeheren in rok of uniform. Ook dit keer zijn er weer debutanten uit adellijke en patriciaatsfamilies.
In het filmpje hierboven is de openingsdans te zien van het 51e Wiener Ball, die ingestudeerd werd o.l.v. Oostenrijkse dansmeester Heinz Heidenreich. Hij is ook dit jaar weer aanwezig om met de debutanten de openingsdans in te studeren.
Ook u kunt deel uitmaken van deze bruisende avond en genieten van traditie in een feestelijke sfeer. Kijk voor de kaartverkoop op de webpagina https://wienerball.huisterduin.com/
Afb. Jongedames in het wit met diadeem in het haar en de jongeheren in rok of uniform tijdens de openingsdans op het 51e Wiener Ball.
