Op 11 juli 2019 overleed Johannes Hendrikus Wigger. Jan leerde ik kennen toen ik in 2011 secretaris werd van de Werkgroep Adelsgeschiedenis. Hij was hiervan sinds 2006 thesaurier en bijna vier jaar lang werkten wij veel samen, waarbij  het contact altijd meer dan plezierig was.

Jan was altijd zeer geïnteresseerd in met welke onderzoeken ik bezig was en wist altijd wel weer nieuwe informatie en inzichten te geven, omdat hij een zeer grote kennis over adel had.

De ontmoetingen vonden vaak plaats op het Historisch Centrum Overijssel (HCO), waar Jan als archivaris werkzaam was. In deze functie droeg hij bij aan de ontsluiting van vele belangrijke archieven, waaronder ook adellijke familiearchieven zoals die van de families Von Bönninghausen, Sloet, Van Hövell, Van Dedem en Van Rechteren Limpurg. Voor de laatstgenoemde familie was hij ook de officiële contactpersoon voor vragen met betrekking tot de Stichting Familie Van Rechteren Limpurg voor het Huisarchief Almelo.

De laatste keer dat ik Jan sprak, was ook weer op het HCO. Ook dit keer spraken we elkaar uitgebreid en deelden we onze persoonlijke verhalen en bezigheden. Ik was bezig met een onderzoek naar een adellijke Van Keppel, die een eeuw geleden timmerman in Zwolle was. Jan stond ook nu meteen weer klaar met zijn kennis en wist te traceren op welke adressen deze timmerman in Zwolle gewoond had. Zo konden we de maatschappelijke stijging van een aanvankelijk eenvoudige timmerman zichtbaar maken.

Ook in dit laatste contact liet Jan zich zien zoals hij was: persoonlijk geïnteresseerd, zeer betrokken, met grote kennis en altijd behulpzaam. Kortom: een zeer aimabel mens.

Namens de Stichting Adel in Nederland

John Töpfer

Voor het In Memoriam op de website van de Werkgroep Adelsgeschiedenis zie www.adelsgeschiedenis.nl.

Onderstaand verhaal is één van de verhalen die in het digitale magazine van AiN heeft gestaan. Bent u ook benieuwd naar dit digitale magazine? Voor 17,50 euro per jaar wordt u donateur en steunt u ons in onze werkzaamheden. U ontvangt dan vier keer per jaar het digitale magazine en krijgt voorrang bij door AiN georganiseerde excursies. Voor meer informatie mail naar nieuwsbrief@adelinnederland.nl.

Wie in de grote zaal van kasteel Heeswijk de portrettengalerij van de familie Van den Bogaerde van Terbrugge bekijkt, ziet daar tussen al deze adellijke allure ook het portret hangen van Jacoba Jansen (1842-1915), in de wandeling ‘Juffrouw Koosje’ genaamd. Koosje werd geboren als Jacoba Janssen, dochter van de hoofdonderwijzer van Heeswijk en kreeg een relatie met jonkheer Donat Thédore Albéric van den Bogaerde van Terbrugge (1829-1895).

Zij woonden ongehuwd samen op het kasteel Nemerlaer en ontvingen hier hun vrienden, die zelfs op hun beider verjaardagen werden uitgenodigd. Hun gasten waren steeds vol lof over hun gastvrijheid en zo schreef één van hen: ‘Jhr. en Mejuffrouw. Hiermede mijn woorden m.i. nagekomen te zijn, zeg ik UEd (Uw Edele – red.) dank voor de goede ontvangst, ’t gulle onthaal en den aangenamen kout (conversatie – red.)…’

Na het overlijden in 1890 op kasteel Heeswijk van de broer van jonkheer Albéric verhuisde hij met juffrouw Koosje naar kasteel Heeswijk. Hier overleed hij in 1895, nadat hij enkele uren voor zijn overlijden kerkelijk gehuwd was met juffrouw Koosje; zo kon hij op zijn sterfbed toch nog de laatste sacramenten ontvangen.

Voor Koosje was bij testament goed gezorgd: zij kreeg een toelage van 500 gulden per maand en het recht om de kastelen Heeswijk en Nemerlaer te blijven bewonen met daarin alle aanwezige meubelen. Hier lieten de erfgenamen uit de familie Van den Bogaerde het niet bij zitten en in 1896 werd zij afgekocht voor 61.500 gulden (nu ruim 850.000 euro) onder de voorwaarde o.a. dat zij de kastelen binnen twee maanden verlaten zou hebben.

En hoe het verder ging met de nu vermogende juffrouw Koosje? Zij huwde, inmiddels vierenvijftig jaar oud, datzelfde jaar Johannes Hendrikus van Balkom, die drieëntwintig jaar jonger was dan zij. Als smid had hij in het poortgebouw van kasteel Heeswijk gewoond en kende hij het spreekwoord ‘een ijzer in het vuur hebben’ blijkbaar goed. Hij had geduldig zijn tijd afgewacht en trouwde nu een vermogende vrouw. Juffrouw Koosje overleed in 1915 tweeënzeventig jaar oud. En haar weduwnaar? Hij hertrouwde twee jaar later op tweeënvijftigjarige leeftijd met een bruid van eenentwintig jaar en kreeg met haar zes kinderen.

Het portret van Juffrouw Koosje hangt tegenwoordig tussen de familieportretten in de grote zaal op kasteel Heeswijk – een plek waar zij in het verleden niet tussen hoorde, maar waar het heel terecht nu wel hangt.

Bron o.a.: R.W.A.M. Cleverens (1991). Kasteel Heeswijk en de geslachten Van den Bogaerde van Terbrugge en De Looz-Corswarem. Heeswijk.

Enkele jaren geleden verving Theo Kralt, toen voorzitter van de afdeling Utrecht van de Orde van den Prince, een spreker die zich wegens ziekte op het laatste moment had moeten afmelden. Het ging om een lezing die hij eerder had gehouden voor de Rotary Club Amsterdam Centrum over het leven en vooral de werken van de schilder Jean Baptiste Discart (1855-1940). Jarenlang had hij onderzoek gedaan naar de door Discart geschilderde oriëntalistische schilderijen en Nederlandse portretten. René van Gruting, uitgever in ruste, was hierbij aanwezig en raakte geïnteresseerd in het onderwerp. Enige tijd daarna vroeg René van Gruting hoe het stond met de uitgave van het boek over deze schilder. Na enig doorvragen kwam hieruit het antwoord naar voren dat de stand van zaken hieromtrent niet hoopgevend was. De auteur kwam door werk en andere functies te weinig aan het schrijven toe. De in de afgelopen jaren door hem verzamelde onderzoekgegevens moesten voor een boek beter geordend worden. De kwaliteit van het fotomateriaal varieerde te sterk. Ondanks toezeggingen van enkele fondsen leek een uitgave in boekvorm ook te duur uit te komen. René van Gruting bood aan om de auteur bij een uitgave te helpen. Vanaf het najaar 2018 gingen zij aan de slag. De auteur verzocht om goede foto’s van de oriëntalistische schilderijen bij particulieren en vooral veilinghuizen. De oriëntalistische schilderijen waren vanaf het begin gemaakt voor de markt en zijn over de gehele wereld verspreid geraakt. Door het onderzoek was bekend waar de Nederlandse schilderijen zich bevonden. Door een professionele fotograaf werden zoveel mogelijk portretten, die zich vrijwel alle in particuliere collecties bevinden, opnieuw gefotografeerd. Soms ging de schrijver mee om de fotograaf te begeleiden. René van Gruting droeg vooraf zorg voor de instructies voor de eisen waaraan de foto’s moesten voldoen en voor de verwerking daarna. Dit proces was wezenlijk voor het boek en heeft enkele maanden in beslag genomen. Nadat de onderzoeksgegevens en het voorlopige manuscript bekeken waren, werd een voorlopige inhoudsopgave opgesteld. Dit zou de ordening van het boek bepalen. Het boek zou gaan bestaan uit een voorwoord door Prof. Rudi E.O. Ekkart, oud directeur van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag, een inleiding, een beknopte levensschets van de schilder, een hoofdstuk over de oriëntalistische schilderijen en een hoofdstuk over de Nederlandse portretten.

Theo Kralt was werk van Discart tegengekomen in het landhuis Wielbergen in Oost Gelderland, waar enkele portretten van Discart hingen. Deze bleken gemaakt te zijn in 1903 voor het landhuis Rhederoord toen bewoond door Carel Marie baron Brantsen en Jacqueline Sophie Brantsen- van Limburg Stirum. In de kunstencyclopedie Benezit stonden slechts enkele regels over deze schilder en dan alleen over zijn oriëntalistische werk en zeer onvolledig. De omvangrijke portrettenreeks kwam er niet in voor. Uit nader onderzoek bleek dat meerdere familieleden door hem geportretteerd waren. Over hem was echter heel weinig bekend. Uit het onderzoek in het Haagse Gemeentearchief bleek dat Discart vanuit Tanger in Marokko naar Den Haag gereisd was. Aangetoond kon worden dat de oriëntalistische schilder en de Nederlandse portrettist dezelfde waren.

Giovanni Maria Carlo Francesco Discart werd geboren op 6 oktober 1855 in Modena waar hij gedoopt werd in de kerk San Domenico. Zijn vader werkte voor Francesco IV, hertog van Modena. Discart doorliep het gymnasium in Modena en verhuisde daarna met zijn ouders naar Wenen. Daar studeerde hij onder andere Prof. en schilder Anselm Feuerbach (1829-1880) aan de Akademie der bildende Künste. Hij begon zijn carrière in Parijs en Tanger met oriëntalistische schilderwerken. Deze schilderijen tonen het dagelijks leven in Marokko. Het leven in Tanger, de berbers, de gebruiken, ambachten, straatscènes en tradities zijn er goed uit op te maken. Discarts oriëntalistische schilderijen worden gekenmerkt door realistische weergave, gelijkmatige lichtvoering, goede compositie en uitstekend kleurgebruik. Door zijn geboorte in Modena, toen behorend tot Oostenrijk-Hongarije, en zijn opleiding aan de Akademie der bildenden Künste in Wenen wordt Discart gerekend tot de Oostenrijkse oriëntalistische school, waartoe ook zijn studiegenoten Ludwig Deutsch en Rudolf Ernst behoorden. Vasthoudend aan de Oostenrijkse school van de schilderkunst verfijnde Discart geleidelijk aan zijn techniek in de portretkunst.

Portretschilder van de adel
Vanaf de late negentiende eeuw tot in de eerste decennia van de twintigste eeuw werkte Discart onder de schildersnaam Jean Baptiste Discart vooral in Den Haag en vanuit Den Haag. Discart vervaardigde ook portretten van een Oostenrijks echtpaar in 1879, een Duitse graaf in oosters tenue in Tanger in 1897 en van koning Albert I van België in Brussel in 1909. In Nederland vervaardigde hij vanaf ca. 1895 enige portretreeksen in opdracht van vooraanstaande, veelal adellijke Nederlandse families. In bijna alle gevallen zijn deze alleen in particuliere collecties bewaard gebleven. De leden van deze families waren door huwelijken met elkaar verbonden. Een groot aantal van hen bekleedde functies aan het koninklijk hof, in het bestuur of in de wereld van kunst en cultuur. De contacten tussen Discart en de families bleven over de jaren heen in stand. Korte levensschetsen van de geportretteerden gaan in dit boek vergezeld met foto’s en – als die er zijn – afbeeldingen van portretten door andere, eerdere of latere schilders. In vergelijking daarmee valt het werk van Discart op door een bepaalde ingetogenheid en soberheid. In het boek worden per paragraaf de portretten behandeld van de families Brantsen, Van Lynden, Van Pallandt van Neerijnen en Waardenburg, Huyssen van Kattendijke, Pauw van Wieldrecht, van Matilda Randebrock-Schöverling, Baud-Huydecoper, Van Hardenbroek, De Marchant et d’Ansembourg-de Silva, Van Tuyll van Serooskerken van Vleuten, Ruyssenaers-van Sypesteyn, de familie Gerritsen-Landry, Van Heeckeren van Kell, Van Heemstra en een meisje uit Volendam. De relaties tussen Discart en de betreffende families bleef decennia lang in stand. In het geval van de familie van Lynden tussen 1903 en 1929. Hij zou op 1 januari 1940 in Parijs komen te overlijden.

Dit boek bestaat uit een levensschets, een bespreking van negenendertig werken uit de eerste periode en vijftig Nederlandse portretten, gevolgd door een catalogus in kleurenfotografie. Met dit werk wordt het oeuvre van een grotendeels vergeten schilder weer tot leven gebracht. René van Gruting treedt voor deze publicatie op als uitgever en verrichte de redactie. In april 2019 kwam het boek gereed. Nederlandse culturele fondsen maakten de uitgave van het boek mogelijk. Op dinsdagmiddag 25 juni 2019 werd het eerste exemplaar van het boek over Discart tijdens een feestelijk programma in de residentie van de Oostenrijkse Ambassade in Den Haag aan de Oostenrijkse Ambassadeur in Nederland aangeboden. Over deze boekpresentatie is meer in het komende magazine van de Stichting Adel in Nederland te lezen. In het najaar verschijnt een Engelse editie bij Uitgeverij Van Gruting om de gegevens van het boek internationaal te ontsluiten.

Theo Kralt (Rijnsburg, 1959) studeerde juridische bestuurswetenschappen, economie en internationale betrekkingen. Naast zijn werk voor rijksoverheid en maatschappelijke organisaties publiceerde hij onder andere over het landhuis Wielbergen en de familie Brantsen, Utrechtse binnenstadskerken en de restauratie van de Domkerk.

Theo P.G. Kralt, Jean Baptiste Discart (1855-1940), oriëntalistische schilderijen en Nederlandse portretten, 192 blz., geïll f/c, ISBN 9789075879-759, 27,50 euro

Het boek is te verkrijgen bij Uitgeverij Van Gruting, www.vangruting.nl

In en rondom Huis Verwolde, in het Achterhoekse Laren, zijn heel wat schatten te zien, van groot tot klein, binnen en buiten, goed verstopt of direct zichtbaar. Dit seizoen licht Geldersch Landschap & Kasteelen een aantal van die bijzondere schatten toe. Op zondag 14 juli neemt hun gids u mee van onder tot boven, oftewel een Grand Tour door het huis.

U hoort het verhaal van de baronnen Van der Borch van Verwolde die hier 200 jaar heeft gewoond. Nog steeds is het huis in geheel originele staat te bekijken. Tijdens deze Grand Tour krijgt u vertrekken te zien die normaal gesloten blijven voor publiek. Zo mag u onder andere een kijkje nemen in het sanatorium en de Van Nieukerkenkamer. De gids brengt u ook naar het onderhuis. Voor deze uitgebreide rondleiding dient u te reserveren. Combineer uw bezoek met een kop koffie/thee, fris en wat lekkers in de theeschenkerij. De theeschenkerij is geopend van 11.00 uur tot 17.00 uur.

Andere schatten
De volgende Schatten van Verwolde is op zondag 4 augustus. Kijk voor de thema’s en overige data op www.glk.nl/verwolde.

Datum en tijd: zondag 14 juli, aanvang 11.30 uur en 13.30 uur
Duur: ca. 1,5 uur
Entree: volwassenen € 12,50 en kinderen 4 t/m 18 jaar € 8,50. Donateurs GLK en museumkaarthouders € 4,00.
Adres: Huis Verwolde, Jonker Emilelaan 4, 7245 TL Laren.
Online reserveren noodzakelijk: www.glk.nl/verwolde

De meeste mensen denken dat Lord/Lady een erfelijke, Engelse adellijke titel is, maar niets is minder waar. Het betreft een hoffelijkheids- of aanspreektitel, die ook gebruikt kan worden om aan te geven dat men eigenaar is van een stukje grond.

Het IT bedrijf Pink Elephant wil graag de aandacht trekken van IT’ers en heeft nu van de Schotse bosbeheerorganisatie Highland Titles Charitable Trust kleine stukjes grond gekocht van 0,092 m2, waaraan het recht verbonden is om jezelf Lord of Lady of Glencoe te noemen. Deze titel heeft geen enkele waarde en brengt geen adeldom met zich mee, maar de Schotse bosbeheerorganisatie speelt handig in op de status die mensen hieraan toekennen. Het levert er zelfs ‘een juridisch document’ bij ‘dat het recht vermeldt om de nieuwe titel aan te nemen’ en ‘met dit document kan men verschillende instanties zoals banken vragen om hun aanhef te veranderen naar Lord of Lady’.

Een hoop gebakken lucht waarmee ze in Schotland geld weten binnen te halen om het landschap in oude staat te herstellen. ‘Met deze campagne willen we op een ludieke manier de aandacht trekken van IT’ers met gevoel voor humor’, zegt Pink Elephant – en dat is ze zeker gelukt, want in verschillende media wordt hier ruim aandacht aan besteed.

Wilt u ook een nep-adellijke titel? Voor 38 euro kunt u hem online bestellen via www.highlandtitles.com. Voor veel minder geld, 17,50 euro per jaar, wordt u donateur van de Stichting Adel in Nederland en ontvangt u vier keer per jaar ons digitale magazine boordevol echte adellijke verhalen en echt adellijk nieuws. Mail voor meer informatie naar nieuwsbrief@adelinnederland.nl.

Op donderdagmorgen 18 juli houdt Irene Storm van Leeuwen, bibliothecaris van kasteel Duivenvoorde te Voorschoten, een lezing waarin zij een unieke inkijk geeft in de bijzondere bibliotheekcollectie van Duivenvoorde. Het kasteel heeft een unieke boekverzameling bestaande uit ruim 10.000 boekdelen waarvan de oudsten dateren uit de vijftiende eeuw. Topstukken uit de collectie zijn de insecten- en plantenboeken van Maria Sybilla Merian, zeldzame bijbels, natuurhistorische en kruidenboeken uit de 16^e tot 18^e eeuw en reisjournaals zoals die van een voorouder, Johan Steengracht die in 1769 een reis maakte naar Engeland en een naar Frankrijk in 1772 en zijn verslagen voorzag van ter plekke gekochte gravures.
Tijdens de lezing zullen verschillende unieke exemplaren uit de bibliotheek getoond worden.

Tickets
De lezing duurt van 10.30 tot 12.15 uur. De ticketprijs van €15,- is inclusief koffie/thee en een kijk in de collectie. Tickets koopt vooraf in de webshop op www.kasteelduivenvoorde.nl.

De volgende lezing is deze reeks zal plaatsvinden op donderdag 19 september. Pauline Marchand, schilderijenrestaurator, vertelt over haar werk als schilderijenrestaurator en de bijzonderheden van de schilderijen van Duivenvoorde.

Boekencollectie online
De huidige bibliotheek op Duivenvoorde is een mooi voorbeeld van een kasteelbibliotheek, een van de weinige die nog in Nederland zijn overgebleven. Uit deze collectie is een keuze gemaakt van 160 boeken die representatief zijn voor de bewoners van Duivenvoorde. Van de meest opmerkelijke afbeeldingen van vogels, insecten, planten, boekbanden, atlassen, mode, architectuur etc. zijn ruim 500 foto’s gemaakt. Op de website zijn deze, naast de schilderijen en het keramiek, vanaf nu online te bekijken: https://www.kasteelduivenvoorde.nl/kasteel/museum/bekijk-collectie

Jonkvrouwe Camille Ans Johanna van Meeuwen, geboren Amsterdam 1 juli 2019, dochter van jonkheer Lodewijk Thomas van Meeuwen en Dineke van Meeuwen née van den Heuvel.

Bij het onderwerp adel denk je al snel aan ridders en riddergevechten. Op zondagmiddag 14 juli 2019 is er gelegenheid om nu in het echt te zien hoe dat vechten in de praktijk ging en zal er voor kasteel Hernen veel wapengekletter te horen zijn. Zwaardvechtscholen uit heel Nederland organiseren dan een toernooi op de historische gronden van kasteel Hernen. Er wordt gevochten volgens historische regels en zwaardvechttechnieken, maar men draagt wel een moderne schermuitrusting ter bescherming.

De bezoekers krijgen tijdens het toernooi uitleg over deze historische vechtsport en zullen getuige zijn van spannende partijen. Daarnaast zullen er leden van verschillende zwaardvechtscholen aanwezig zijn om u voor te lichten over hun sport, die gebaseerd is op historische documenten, zij beoefenen hun sport zoals in het verre verleden. Kijk voor meer informatie op www.hemabond.nl

Kasteel Hernen was eeuwenlang in het bezit van bekende adellijke geslachten, zoals het geslacht Van Wijhe. In 1680 werd het verkocht aan het Belgische adellijke geslacht Van Steenhuis en vererfde daarna in de vrouwelijke lijn op de adellijke geslachten De Béthune en D’Hust, die ook in België woonden. In 1883 kocht Anna Mathilde Vriese douairière jonkheer mr. Cornelis Jacob Arnold den Tex, het kasteel en haar dochter jonkvrouwe Anna Mathilde den Tex, gehuwd met Adriaan Jacob Paul Metelerkamp van Bronkhorst, schonk in 1940 het kasteel met tuin aan de Stichting “Vrienden der Geldersche kasteelen”.

Let op: deze activiteit gaat alleen door bij droog weer!

Aanvang en Tijd: zondag 14 juli van 13.00-17.00 uur (zwaardvechten alleen bij droog weer).

Entree: Zwaardvechten is gratis voor het kasteel te bekijken.
Entree kasteel: € 8,50 voor volwassenen en kinderen 6 t/m 12 jaar € 5,00 Donateurs GLK/Museumkaart-houders gratis

Adres: Kasteel Hernen, Dorpsstraat 40, 6616 AH Hernen.

Meer informatie: kasteelhernen@glk.nl of kijk voor bezoekmogelijkheden op https://hernen.glk.nl/

In de oranjerie van kasteel Twickel is een tentoonstelling te zien over de badcultuur van de kasteelbewoners. Tot eind september zijn hier historische opbjecten te bezichtigen uit de badkamers van het kasteel: badkuipen, sanitair van porselein en persoonlijke toiletartikelen.

Bij de grote verbouwingen van Twickel in de 19^e eeuw werd er ruim aandacht besteed aan de badkamer, een voor die tijd ongekende luxe, met zelfs warm en koud stromend water. Rob Bloemendal, beheerder/conservator Buitenplaats zegt hierover: “In de 19^e eeuw hadden slechts enkelen een badkamer, of iets wat daarop leek. Twickel wasarin echt een voorloper. Super luxe en kostbare techniek.”

Kasteel Twickel is in zijn bestaan nooit verkocht en werd door de laatste eigenaresse Marie Amelia barones van Heeckeren van Wassenaar née Gravin van Aldenburg Bentinck (1879-1975) ondergebracht in een stichting, die niet alleen het kasteel, maar ook het uitgebreide grondbezit voorbeeldig beheert.

Link naar meer informatie: https://twickel.nl/

 

André Buwalda en Jeroen Punt werken samen aan een reconstructie van de kapiteins in de Friese compagnies in de 16e en 17e eeuw, met name tijdens de 80-jarige oorlog. Dit waren hoofdzakelijke leden van de Friese adel en zij proberen wekelijks hierover een blog te schrijven. Het nieuwste blog gaat over Jacques van Oenema, kolonel van het tweede Friese regiment: https://buwalda.blogspot.com/2019/07/friese-kapiteins-21-jacques-van-oenema.html