Menkemaborg start seizoen met nieuwe tentoonstelling over klassenverschil

Afb. 1. Jonkheer Edzardt Willem Alberda van Menkema met koetsier bij het schathuis van de Menkemaborg in Uithuizen, 1882, Collectie Groninger Archieven.

UITHUIZEN – Museum Menkemaborg is op vrijdag 1 maart gestart met het nieuwe seizoen met de tentoonstelling Heer en knecht. De Alberda’s en hun personeel. De tentoonstelling is een vervolg op de succesvolle tentoonstelling over de Grand Tour vorig jaar. Het gaat nu niet alleen over de koetsier die de adel door heel Europa bracht, maar ook over de juffer die voor de jonge kinderen zorgde, over de tuinman en de jachtopziener. De tentoonstelling belicht alle personeelsleden die ervoor zorgden dat de adellijke familie Alberda op de Menkemaborg hun luxeleven kon leiden.

Afb. 2. : Jachtopziener van de Menkemaborg Luitje Kampen, circa 1890, particuliere collectie.

In alle borgkamers worden een of meerdere personeelsfuncties opgevoerd en bijbehorende attributen als de koetsiershoed, een jachtgeweer en een schellekoord getoond. In hun hoogtijdagen zullen de Alberda’s zo’n tien tot vijftien personeelsleden in dienst hebben gehad. Zij kwamen veelal tezamen in de keuken in de kelder van de borg, het downstairs, waar het een bedrijvige bedoening geweest zal zijn.

“De spaarzame voorwerpen die aan de werknemers van de Alberda’s herinneren, zijn veelal uit de presentatie verdwenen”, aldus directeur Afiena van IJken. “Het is echter van maatschappelijk belang dat de borg een meerstemmig verhaal gaat vertellen en niet alleen dat van de adel. De ondersteunende staf, regelmatig ook bewoners van de borg, staat met deze tentoonstelling in de welverdiende schijnwerper.”

De Menkemaborg is van dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur te bezoeken (maart t/m september). Van oktober t/m december is de borg van 10.00 tot 16.00 uur te bezoeken. Ga voor meer informatie naar www.menkemaborg.nl.

Afb. 3. De Menkemaborg weerspiegeld in de grachten.

Verjaardag AiN: Like & Win!

Afb. 1. Op 29 februari 2016 ondertekende notaris mr. A.C.W. graaf van Limburg Stirum de oprichtingsakte van de stichting Adel in Nederland in aanwezigheid van de bestuursleden de heer H. Post (voorzitter), mevrouw M.H.M. Kolkman-Wijma (secretaris) en mevrouw A.W. van Mourik-Töpfer (penningmeester).

Adel in Nederland bestaat sinds 23 september 2012 en volgend jaar vieren we ons 12 ½ jarig jubileum, maar op 29 februari 2016 werd in Hilversum bij notaris mr. A.C.W. graaf van Limburg Stirum de stichting Adel in Nederland opgericht.

Ons jubileum in 2025 zullen we vanzelfsprekend uitgebreid vieren, maar deze tweede keer dat wij op deze schrikkeldatum onze verjaardag als stichting kunnen vieren, willen we niet onopgemerkt voorbij laten gaan. Daarom verloten wij via onze facebookpagina vijf exemplaren van het Vriendenmagazine van Slot Zuylen. Hierin staat uitgebreide achtergrondinformatie over de tentoonstelling ‘Met Van Tuyll aan tafel’. Volgt u ons niet op Facebook, dan kunt u ons mailen via info@adelinnederland.nl.

U kunt tot 1 maart 2024 24.00 uur meedoen aan deze actie.

De tentoonstelling ‘Met Van Tuyll aan tafel’ is nog t/m zondag 3 maart op Slot Zuylen te zien! Kijk voor meer informatie hierover op https://www.adelinnederland.nl/weekendtip-op-slot-zuylen-met-van-tuyll-aan-tafel/

Afb. 2. Het Vriendenmagazine is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Slot Zuylen en in deze uitgave staat veel interessante achtergrondinformatie over de tentoonstelling ‘Met Van Tuyll aan Tafel’, die nog t/m zondag 3 maart op Slot Zuylen te bezichtigen is.

 

Sneeuwklokjesfeest op de Wildenborch in Vorden: za. 2 en zo. 3 mrt.

Afb. Kasteel de Wildenborch in Vorden, met zijn opvallende toren in het midden, is omringd door fraaie tuinen waar nu de sneeuwklokjes volop bloeien. Foto met dank aan www.wildenborch.nl.

Kasteel de Wildenborch is één van de zes kastelen van Vorden en was eeuwenlang in het bezit van adellijke geslachten als Van Wisch en Van Limburg Stirum. In 1780 werd het kasteel gekocht door Damiaan Hugo Staring (1736-1783) en de Wildenborch wordt nog steeds bewoond door deze patriciaatsfamilie.

Tussen 2008 en 2016 zijn de tuinen grootscheeps vernieuwd, waarbij waterpartijen hersteld zijn en vele gezichtsbepalende tuinelementen gerestaureerd werden. Op een aantal dagen in het jaar zijn de tuinen opengesteld en op 23 en 24 februari is het weer zover: dan zijn de eerste open tuindagen van dit jaar.

Onder de bomen en langs de paden is een tapijt van sneeuwvlokjes te zien met daartussen gele winterakonieten. De tuinen zijn tussen 11.00-15.30 uur te bezoeken en de entree bedraagt 7,50 euro.

Kijk voor meer informatie op www.wildenborch.nl.

Webinar ‘De verzamelende baron’ donderdag 29 februari as.

Afb. 1. Willem Anne Assueer Jacob Schimmelpenninck van der Oye, heer van Duivenvoorde, Rozenburg, Voorschoten en Veur; jagermeester Koningin Wilhelmina, kamerheer i.b.d. van H.M. de Koningin, lid gem. raad Voorschoten, hoogheemraad en dijkgraaf van Rijnland (1889-1957). Foto met dank aan collectie RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis/184271.

De Werkgroep Adelsgeschiedenis (www.adelsgeschiedenis.nl) is opgericht in 1993 en heeft als voornaamste doel het bevorderen van de beoefening van en de kennis over de geschiedenis van de (Nederlandse) adel. Dit doet de werkgroep door middel van het uitgeven van het Jaarboek Virtus en monografieën in de Reeks Adelsgeschiedenis. Daarnaast organiseert de werkgroep symposia om het contact tussen onderzoekers en belangstellenden te vergroten. Ook organiseert ze voor haar leden excursies en webinars.

Op donderdagavond 29 februari gaat het webinar over De verzamelende baron – W.A.A.J. Schimmelpenninck van der Oye, Duivenvoorde en zijn familiecollectie en spreker zal zijn Simone Nieuwenbroek

Vanaf het moment dat hij in 1912 het landgoed, het kasteel en de familiecollectie in Voorschoten erfde, droeg Willem Anne Assueer Jacob baron Schimmelpenninck van der Oye (1889-1957) zorg voor de geschiedenis die zijn voorouders gedurende ruim zeven eeuwen hadden opgebouwd. Talloze briefjes met genealogische aantekeningen van zijn hand, rekeningen van restauratoren en briefwisselingen laten zien hoe sterk hij zich verbonden voelde met zijn familiegeschiedenis. Daarbij drukte de baron op een bijzondere manier zijn eigen stempel op de ‘collectie Duivenvoorde’: hij deed grote moeite om via veilingen en particuliere verkopen verdwenen delen van de oorspronkelijke familiecollectie terug te brengen op Duivenvoorde. Waarom was de baron zo gedreven om de oude collectie Duivenvoorde te reconstrueren, hoe verschilt dit van de verzamelmotieven van zijn voorouders en hoe kunnen we dit zien in het licht van de identiteitscrisis waarin de Nederlandse adel in de vroege twintigste eeuw verzeild was geraakt?

Programma webinar
20:00 uur: Opening door Guus van Breugel
20:05 uur: Lezing door Simone Nieuwenbroek
20:40 uur: Discussie
21:00 uur: Einde webinar

*De Zoom meeting room is vanaf 19:45 uur geopend. Wanneer u zich heeft aangemeld krijgt u op de dag van de webinar zelf de link naar de zoom meeting room toegestuurd via een separate mail.

Aanmelden kan via deze link: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdQrQy7FhEPbgyOphdOwpLExzl5l4tdoR7vhtXVWrdLfDNMBQ/viewform

Afb. 2. Kasteel Duivenvoorde, waar de hoofdpersoon in dit verhaal woonde.

 

Het scherp van de snede – Vier eeuwen papierknipkunst in Nederland


Sinds de Gouden Eeuw maken mensen in huiselijke omgeving uit papier de mooiste creaties met mes of schaar. Zonder scholing, zonder leermeester en zonder voorbeelden knippen of snijden zij illustraties bij verhalen, sierlijk schoonschrift, geboorte- en bruiloftsherinneringen, portretten, godsdienstige en politieke prenten of scènes uit hun dagelijks leven. Zij doen dat ieder op hun eigen manier: symmetrisch of niet, in het platte vlak of met een vleugje reliëf, heel naïef of uiterst verfijnd. Een enkeling is beroemd in zijn tijd, om daarna weer snel te worden vergeten. Aan de hand van hun werk geeft Het scherp van de snede aan dertig papierknipkunstenaars weer een gezicht. Daarmee vertelt het ook de geschiedenis van vier eeuwen papierknipkunst in Nederland.

In één van de 30 hoofdstukken over papierkunstenaars van de 17e tot de 20e eeuw is een hoofdstuk over de 18e-eeuwse snijkunstenaar Frederik Hendrik baron van Voorst.

Link naar bestelmogelijkheid: https://www.waanders.nl/nl/het-scherp-van-de-snede.html

26 t/ 29 febr.: timed online veiling Veilinghuis Van Spengen met zilver Boreel

Afb. Twee zilveren borden met het familiewapen Boreel, waarvan de opbrengst voor het Rode Kruis is. Foto met hartelijke dank aan Veilinghuis Van Spengen in Hilversum.

Van 26 t/m 29 februari loopt er een timed online veiling af bij Veilinghuis Van Spengen in Hilversum met kunst, antiek, zilver, porselein, juwelen, enz. Tot de aangeboden kavels behoort o.a. zilver met het wapen Boreel. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogus voor wat verder geveild wordt op https://vanspengen.cloudcatalogus.nl/Home/Catalog

Lotnr. 2016 betreft twee zilveren borden met gecountourneerde rand, voorzien van het gegraveerde familiewapen van Boreel. De borden zijn in Amsterdam gemaakt anno 1773 en 1774 en zijn beide van meester Frederik Manicus I (Citroen nr. 226) (diameter 25 cm., gewicht 1160 gram).  De opbrengst is ten bate van het Rode Kruis.

De twee borden worden getaxeerd op 600-800 euro. Veilingopbrengst: 2.355 euro.

De familie Boreel is een oude regentenfamilie en behoort sinds 1814 tot de Nederlandse adel met het predikaat jonkheer/jonkvrouwe. In 1645 werd een voorvader al door Koning Karel I van Engeland verheven tot Baronet. Deze niet-adellijke, maar wel erfelijke titel geeft de drager het recht het Engelse predikaat Sir te voeren. De familie Boreel is de enige overgebleven Nederlandse adellijke familie die dit Engelse predikaat heeft. De huidige Chef de Famille is de 14e Baronet.

AiN op reis: het familiegraf Roest van Alkemade in de kathedraal van Brussel

Afb. 1. Het graf De Roest d’Alkemade in St-Michiels en St-Goedelekathedraal in Brussel.

In de St-Michiels en St-Goedelekathedraal in Brussel bevindt zich links voorin, op een prominente plek, een grafkelder van de familie De Roest d’Alkemade – een Belgische adellijke familie, die zijn oorsprong vindt in Amsterdam.

De familie Roest van Alkemade is een van oorsprong Amsterdamse familie en begint in 1553 met de vermelding van de stamouders Elbert N.N. en Belie Jacobsdr. Hun zoon, Roelof Elbertsz., werd in 1557 als zuivelkoper in de Kromme Elleboogsteeg in Amsterdam vermeld. Het was diens zoon, de zijdelakenverkoper Frederik Roelofszn., die in 1588 in Amsterdam in het huwelijk trad met Alyt Roest en hun nageslacht nam de familienaam Roest over.

Afb. 2. Françoise Angélique Gilles (1758-1826), echtgenote van Arnoldus Roest van Alkemade (1756-1787), met haar zoons Theodore Joseph Roest van Alkemade en Ludovicus Franciscus Roest van Alkemade. Haar echtgenoot was ten tijde van de vervaardiging van dit portret door N.J. Delin al overleden en hij staat op het medaillon, dat op haar jurk is gespeld, afgebeeld. Arnoldus Roest van Alkemade was een kleinzoon van het in de tekst genoemde echtpaar Roest van Alkemade-Cromhout. Deze tak bleef tot aan haar uitsterven in 1809 in Amsterdam woonachtig. Foto met dank aan collectie RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis/19403.

In de volgende generatie huwde de advocaat mr. Adriaen Vredericksz Roest (1593-1636) in 1630 Catharina van Alkemade (ca. 1597-1645) en hun nageslacht verkreeg op deze wijze de dubbele achternaam Roest van Alkemade. Het was hun zoon mr. Adriaen Roest van Alkemade (1639-1692), die advocaat en regent van het Aalmoezeniersweeshuis in Amsterdam was, die in 1669 een buitengewoon gunstig huwelijk sloot met de vermogende Ida Maria Cromhout (1649-1692). Haar ouders stonden met 1 miljoen gulden op de 20ste plaats van rijksten in de 17e eeuw. Adriaen en Ida Maria werden zelf in 1674 aangeslagen voor een vermogen van 250.000 gulden. De familie Roest van Alkemade bleef rooms-katholiek, waardoor bepaalde regentenfuncties niet meer bereikbaar waren, maar hun vermogen en hun gunstige huwelijken zorgden er voor dat zij tot de elite bleven behoren.

De sterke sociale stijging en het grote familiekapitaal opende de adellijke huwelijksmarkt en in 1746 trad hun kleinzoon Jacob Theodoor Roest van Alkemade (1717-1767), die meester-munter in de Munt in Dordrecht was, in het huwelijk met de adellijke Elisabeth Maria Cornelia Oem van Moesenbroeck, vrouwe van Moesenbroeck (1727-1785).

Hun oudste zoon werd in 1816 opgenomen in de Nederlandse adel met de titel baron op basis van het adelsdiploma van Keizer Jozef II uit 1782. Deze tak stierf in 1851 uit. Hun tweede zoon voegde de naam van zijn moeder toe en deze tak werd uiteindelijk in de Belgische adel opgenomen waar zij voortleeft als De Roest d’Alkemade en De Roest d’Alkemade gezegd Oem van Moesenbroeck. Deze tak heeft de titel burggraaf bij eerstgeboorte.

Afb. 3. Links voor het altaar op een prominente plek de grafkelder De Roest d’Alkemade.

Valentijn in de 17e eeuw: ‘Mijn heer en lieste hartge’, de brieven van Margaretha barones van Reede née Turnor (1613-1700)

Reede-Turnor
Afb. Margaretha barones van Reede née Turnor (1613-1700) op een portret door J. Ovens in de bovengalerij van kasteel Amerongen. Foto met hartelijke dank aan: www.facebook.com/kasteelamerongen.

Margaretha van Reede leefde in roerige tijden met als dieptepunt het Rampjaar 1672, waarin de Republiek door onder meer de Franse troepen werd aangevallen, die in februari 1673 het kasteel Amerongen van de Van Reedes in de brand staken. Hierover schreef zij kort daarop op 27 februari: ‘dat de franse hetselfve aen de vier hoecke soude aen brant gesteecke hebbe (…) het soude twee dage brant hebbe.

Margaretha van Reede stond er alleen voor in deze moeilijke jaren, omdat haar echtgenoot, de diplomaat Godard Adriaan baron van Reede (1621-1691), veel in het buitenland verbleef. Eén à twee maal per week schreef zij echter trouw aan haar echtgenoot en besprak in deze brieven de dagelijkse beslommeringen, de herbouw en het beheer van kasteel Amerongen, de financiën en gebeurtenissen in de naaste familie. Vrijwel steevast liet zij de brieven aan haar echtgenoot beginnen met de aanhef ‘Mijn heer en lieste hartge’ en eindigde deze met ‘uhEd (U hoog Edele – red.) getrouwe wijff, M. Turnor

Over deze brieven verscheen een bijzonder boekje, dat op kasteel Amerongen nog steeds te koop is: D. Pezarro, Mijn heer en liefste hartje, (Amerongen, 1991).

Voor meer informatie over kasteel Amerongen en bezoekmogelijkheden zie: https://www.kasteelamerongen.nl/

Afb. 2. Kasteel Amerongen werd herbouwd dankzij de inspanningen van Margaretha barones van Reede née Turnor (1613-1700).