Vandaag wordt in Zwolle het Albert Mensema Symposium gehouden ter ere van de in december 2020 overleden Albert Mensema, die als medeoprichter, secretaris en bestuurslid zoveel voor de Werkgroep Adelsgeschiedenis heeft betekend. Deze dag wordt samen met de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis en het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde georganiseerd. Ook binnen die twee historische organisaties speelde Albert een grote rol. Niet alleen als bestuurder, maar ook als auteur, gastheer en mentor. Om zijn nagedachtenis te eren plaatst AiN daarom vandaag opnieuw zijn in memoriam.

Voor meer informatie over het Albert Mensema Symposium vandaag, zie ons eerder bericht https://www.adelinnederland.nl/zaterdag-12-oktober-albert-mensema-symposium/ Let op: het symposium is volgeboekt!

Albertus Jans Mensema werd geboren op 12 juni 1946 als zoon van Jan Eilderts Mensema (1898-1959) en Diewerke Jacobje Niewold (1905-1980). Albert groeide op in Bedum en in deze omgeving woonden, werkten en leefden zijn voorouders eeuwenlang. Even ten zuiden van Bedum lag hier eens de Mensemaborg, waaraan de familienaam ontleend werd. Al in de 15^e eeuw leefde hier een geslacht Mensema, waarvan het wapen door de grootvader van Albert overgenomen zou worden: gedeeld: I de Friese adelaar, getongd en genageld van rood; II in zilver een zwarte hoofdletter M, overtopt door een gouden kroon van drie bladeren en twee parels.

Als jongeling begon hij zich te verdiepen in zijn eigen familiegeschiedenis. Het bracht hem in het Rijksarchief in Groningen en het werd uiteindelijk het begin van een lang, uiterst productief verblijf in de archiefwereld. Zijn eerste archiefbezoek leidde ook tot zijn eerste publicatie ‘Genealogie Mensema’ in 1968.

Nadat hij voor de opleiding tot archivaris gekozen had, begonnen zijn werkzaamheden in 1972 in het Rijksarchief in Zwolle. Het was hier dat hij sinds 1975 ‘het haardvuur brandende [hield] van het huis’ samen met zijn partner jonkheer Arnoldus Johannes Gevers. Enkele jaren later was dat in de historische Hof van Suythem, waarmee zij zich in een lange rij van illustere bewoners schaarden. Zijn specialiteit was het inventariseren van archieven, waardoor hij een groot kenner werd van de vaak adellijke familie- of huisarchieven en van de Overijsselse en Nederlandse adel. Tot aan zijn pensionering in 2007 bleef hij in Zwolle als archivaris actief en in deze jaren, maar ook daarna, kwam een grote stroom aan publicaties op gang, vaak samen met zijn partner, over havezaten en buitenplaatsen, adelsgeschiedenis, genealogie, heraldiek en vrijmetselarij. Vanwege deze en vele andere verdiensten behaagde het H.M. de Koningin dan ook om hem in 2013 te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

In 1993 was hij één van de mede-oprichters van de Werkgroep Adelsgeschiedenis en in 1996 van de stichting Werkgroep Adelsgeschiedenis. Hiermee bleef hij actief tot in 2013 verbonden als secretaris en bestuurslid en organiseerde hij meerdere symposia en excursies. Tijdens de eerste excursie van de Werkgroep ‘Jonkers aan het Wad’ in 1995 leerde ik Albert Mensema kennen. Hier beklom hij de kansel in de kerk van Stedum en sprak – want Albert sprák – en deelde zijn grote kennis in welluidende en welgekozen woorden. Hierbij ging hij humor niet uit de weg en zo herinner ik mij zijn eerste keer bij mij thuis, nadat ik secretaris van de Werkgroep werd en het bestuur hier vergaderde. Na een bezoek aan het kleinste kamertje zei hij: “Wat heb je mooie pin-ups op de plee hangen.” – en dat waren dus mijn vroeg 19^e-eeuwse antieke staalgravures van Engelse hertoginnen.

In de loop der jaren leerde ik Albert beter kennen door mijn werkzaamheden voor de Werkgroep, maar ook daarna bleven wij goed contact houden. Meerdere malen was ik te gast bij Albert en Arnold aan tafel op de Hof van Suythem en altijd was Albert geïnteresseerd en bereid om kennis te delen, maar ook om advies te geven, soms ook zeer persoonlijk, waardoor ik met grote dank en warmte aan hem zal blijven terugdenken.

Op 23 december kwam Albertus Jans Mensema te overlijden op de Hof van Suythem in Zwolle. Vier dagen eerder had ik het voorrecht dat ik hem nog mocht zien en afscheid kon nemen. Veel bleef ongezegd, maar vaak zal ik nog aan hem denken bij het schrijven over de oude luister van het adellijk verleden, waarvan hij niet alleen een eminent kenner, maar ook een groot schrijver was.

Albertus Jans Mensema, geboren 12 juni 1946, zoon van Jan Eilderts Mensema en Diewerke Jacobje Niewold, archivaris bij het Rijksarchief in Overijssel (1972-1999), archivaris bij het Gemeentearchief in Zwolle (1999-2002), archivaris bij het Historisch Centrum Overijssel (2002-2007), adelhistoricus en auteur, drager van de Ere-penning van Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde, ere-lid Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, vrijmetselaar, overleden Hof van Suythem, Zwolle 23 december 2020, partner van jonkheer Arnoldus Johannes Gevers.

Op 21 oktober 1811 bezocht Napoleon Bonaparte de vestingstad Naarden. Met onder meer generaal Cornelis Rudolphus Theodorus baron Krayenhoff (1758-1840) besprak hij de staat van verdediging van het gebied. Zondag 20 oktober 2024 wordt dit bezoek nagespeeld in het Vestingmuseum. Het is die dag ook de maandelijkse Schuttersdag, dus de kanonnen laten weer van zich horen.

De keizer van Frankrijk (en dus ook van Nederland, want dat was Frans gebied), kwam naar Naarden om de plannen voor een waterlinie door te nemen. Hij lunchte met de generaal in het huis van secretaris Thierens aan de Cattenhagestraat, het huidige Archief Gooi en Vechtstreek.

Het gezelschap begaf zich vervolgens naar Bastion Turfpoort, waar Napoleon in een gesprek met Krayenhoff besloot de Europese Unie uit te roepen. Hij had daar al een goede basis voor gelegd met onder meer het verplicht stellen van achternamen, het inrichten van gemeentelijke administraties en het invoeren van een uniforme rechtspraak, een uniforme munt en het gebruik van dezelfde maten en gewichten.

Is dit allemaal echt gebeurd in 1811?
Bijna. Napoleon heeft alleen geen Europese Unie uitgeroepen. Dat gebeurde in 1958 met de oprichting van de EEG. Maar in het kader van de Maand van de Geschiedenis staat het er toch. Het motto voor 2024 is namelijk ‘Echt nep’. Daarmee wordt aandacht gevraagd voor beeldvorming, framing, misleiding en waarheidsvinding door de eeuwen heen.

Zondag 20 oktober lopen Napoleon en Krayenhoff nogmaals van de Cattenhagestraat naar Bastion Turfpoort, waar zich het Nederlands Vestingmuseum bevindt. Ze worden begeleid door de Band of Liberation (een muziekkorps dat bestaat uit veel ex-militairen) en militairen uit de tijd van Napoleon. In het museum zal Napoleon een toespraak houden, in het Nederlands. Daarna bulderen de kanonnen van de Vesting.

Op het terrein zullen vanaf 12:00 uur vele re-enactors zijn die de tijd van Napoleon zullen laten herleven. Ook zullen er “marcheerlessen” gegeven worden voor kleine kinderen en grote kinderen.

Zondag 20 oktober, van 13:30 (vertrek van Cattenhagestraat 8) tot 14.30 uur en daarna aansluitend in het Nederlands Vestingmuseum.

Nederlands Vestingmuseum
Westwalstraat 6 Naarden
Zie http://www.vestingmuseum.nl voor het programma

De Wiersse is één van de acht zo bekende kastelen van Vorden en kent een rijke geschiedenis, waarin met name het adellijke geslacht Van Heeckeren een belangrijke rol gespeeld heeft. Enkele jaren geleden bezocht AiN de Wiersse en maakte daar foto’s van de wonderschone tuinen in kleurrijke herfstpracht. Ook was er een ontmoeting met de huidige eigenaar en bewoner, de heer E.V. Gatacre. Hieronder volgen deze foto’s met het verhaal van de bewoners in de jaren 1678-1855.

In 1678 kwam de Wiersse in het bezit van Enno Matthias ten Broeck (1641-1685), telg uit een vooraanstaande Zutphense regentenfamilie. Hij studeerde in Groningen en Leiden en werd burgemeester van Zutphen en stadhouder van het scholtambt Zutphen. In 1677 huwde hij Helena de l’Espaul (1650-overl. voor 1686), die uit een Amsterdamse familie van kooplieden stamde. Het echtpaar kreeg een zoon, die op jonge leeftijd overleed, en dat maakte hun dochter Maria Helena ten Broeck tot een belangrijke erfdochter. Door het overlijden van haar oom Jan Evert ten Broeck kwam daar in 1714 ook nog eens huis en landgoed het Onstein bij, dat eveneens in Vorden gelegen was.

Maria Helena ten Broeck (geb. 1678) huwde in 1709 mr. Adriaan Balthazar Valck (1668-1730). Hij stamde eveneens uit een Zutphens regentengeslacht en studeerde in Leiden. Nadien werd hij onder meer burgemeester van Zutphen. Het echtpaar kreeg één dochter: Susanna Johanna Everdina. Deze Susanna Valck (geb. 1711) moet het rijkste meisje van haar tijd zijn geweest. Niet alleen was zij de erfdochter van de familie Valck met een imposant huis op het ‘s Gravenhof (nu Huize van de Kasteele geheten), een uitgebreid goederenbezit en een grote effectenportefeuille, maar ook was zij de erfgename van de huizen en landgoederen de Wiersse en het Onstein. Haar ouders zochten en vonden een prominente huwelijkspartner: Ludolf Hendrik Burchard Sylvius van Heeckeren, heer van Campherbeek (1696-1762).

Ludolf van Heeckeren stamde uit de belangrijkste adellijke familie in de Graafschap Zutphen, die tussen 1625 en 1767 vrijwel ononderbroken het ambt van Landdrost uitoefende en daarmee aan de top van het bestuur in de Graafschap stond. Als jongste zoon van een vader die op jonge leeftijd overleed, viel hem geen grote erfenis ten deel en moest hij het doen met de havezate Campherbeek bij Zwolle. Een rijke erfdochter was voor hem de uitkomst en hoewel Susanna niet van adel was en hun kinderen hierdoor geen toegang zouden krijgen tot de Ridderschap van Zutphen, werd dat ruimschoots vergoed door haar kapitaal, een kapitaal dat tussen de 350.000 en 400.000 gulden groot was en waarmee zij in de Quote Top 100 van de 18e eeuw moet hebben gestaan.

In 1724 werd het huwelijk tussen de dertienjarige Susanna en de achtentwintigjarige Ludolf van Heeckeren voltrokken en voorafgaand werd er een huwelijkscontact opgesteld: “Op huijden dato ondergeschreven is ten overstaen van Ons als Specialijk versochte naest verwanten en houwelijx Luijden, ter eeren Gods Almachtigh en tot voortsettinge van het menschelijcke geslachte en stichtinge van meerdere vriendschap een Echt en de wettelijck houwelijck opgericht beraemt en gesloten tussen den HooghWelgeboren Heer Ludolph Henrick Borchard Silvius vrij Heer van Heeckeren tot Campherbeek Bruijdegom ten eenre en de Weleddele Juffer Susanna Johanna Everdina Valck Bruijd ten andere Sijden.”

En met de ‘voortsettinge van het menschelijcke geslachte’ maakte Ludolph haast, want zonder kinderen zou haar erfenis bij haar overlijden aan de familie Valck terugvallen. Een jaar later werd het eerste kind al geboren en er zouden er nog dertien volgen; Susanne Valck moet vrijwel doorlopend in blijde verwachting zijn geweest. Ondertussen kocht haar echtgenoot met haar geld de landgoederen Waliën en Kemnade en verbouwde het huis in Zutphen tot een vorstelijke woning met een imposant inrijhek, waarin hun beider initialen nog heden te zien zijn. Hij maakte daarnaast carriere in het bestuur en zo was hij jarenlang burgemeester van Doesburg.

Van de veertien kinderen bereikten er slechts vier de volwassen leeftijd en hiervan zorgden maar twee zoons voor nageslacht. De oudste van deze twee was Robbert Jacob van Heeckeren (1729-1795) en hij volgde op als heer van de Wiersse. Toegang tot de Ridderschap had hij niet, vanwege zijn niet-adellijke moeder, maar van haar kapitaal kon hij een comfortabel leven als rentenier leiden en zo leende hij geld uit aan standgenoten. Uit zijn huwelijk met freule Maria Philippina Ernestina van Voërst (1729-1777) volgde opnieuw de oudste zoon op als heer van de Wiersse: Ludolph van Heeckeren (1755-1841).

Ludolph van Heeckeren werd bestuurlijk actief en bracht het tot burgemeester van Zutphen. In 1814 werd hij benoemd in de Ridderschap van Gelderland en vijf jaar later werd voor zijn familie de titel van baron erkend.  Uit zijn huwelijk met Margaretha barones Schimmelpenninck van der Oye (1760-1840) werden onder meer drie zoons geboren: Robbert Jacob (1785-1854), Willem Frederik (1790-1812) en mr. Alexander (1806-1891). Willem Frederik werd luitenant bij de cavalerie en raakte vermist bij de beruchte tocht van Napoleon in 1812 naar Moskou. Robbert Jacob werd kapitein en verloor in 1813 een been tijdens oorlogshandelingen in Silezië. Hij bleef ongehuwd en werd na het overlijden van zijn vader heer van de Wiersse. Hij leidde een teruggetrokken leven als rentenier, daarbij terzijde gestaan door zijn dienstknecht. Bij zijn overlijden kreeg deze “Tot erkentenis van de getrouwe diensten…” 30 gulden voor ieder jaar dat hij zijn gehandicapte meester had bijgestaan en “… mijne geheele lijfskleeding niets hiervan uitgezonderd.” In zijn testament had Robbert Jacob tevens bepaald, dat zijn broer Alexander uit zijn nalatenschap de Wiersse zou mogen overnemen.

Door de standsbewuste huwelijken in de twee laatste generaties waren er weer genoeg adellijke kwartieren verzameld en konden zowel Robbert Jacob als Alexander lid worden van de prestigieuze Ridderlijke Duitsche Orde. Naast het inkomen dat dit opleverde, was er nog steeds voldoende over van het kapitaal van Susanna Valck om een rentenierend bestaan te leiden. Voor Alexander baron van Heeckeren drong zich echter de vraag op, wat er met de Wiersse moest gebeuren om het voortbestaan van dit geliefde familiebezit te verzekeren. Voor het geld hoefde hij het niet te doen, want bij zijn overlijden bleek hij een vermogen van bijna 290.000 gulden na te laten; omgerekend naar huidige maatstaven een miljoenenvermogen.

Toen zijn broer overleed, was hij 48 jaar en ongehuwd. Hij besloot uiteindelijk de Wiersse te verkopen en in 1855 werd het huis en een deel van het landgoed voor 49.600 gulden verkocht aan Geertruijd Sara Agatha barones van Heeckeren née jonkvrouwe van Pabst (1774-1866), die het kocht voor haar ongehuwde dochters. Alexander van Heeckeren bleef eigenaar van een deel van de boerderijen en het grondbezit en bepaalde uit liefde voor de Wiersse in zijn testament, dat zijn erfgenaam dit “… nimmer zal mogen vervreemden of te gelde maken zijnde hiervan uitgezonderd eene overdracht aan den tegenwoordigen of toekomstigen eigenaar van het Huis de Wiersse…”

De huidige eigenaar, de heer Edward Victor Gatacre, is een rechtstreekse nakomeling van degene die het in 1855 kocht. Sindsdien is er veel gedaan aan huis en landgoed: het huis werd gerestaureerd en vergroot, de tuinen werden hersteld en het landgoed werd gemoderniseerd. Voor de huidige tuinaanleg is de moeder van de heer Gatacre, jonkvrouwe Alice Jacqueline Hortense Julie Aurélie de Stuers (1895-1988), van groot belang geweest. Op jonge leeftijd begon zij al met aanpassingen en verbeteringen, die zij samen met haar latere echtgenoot, de Engelsman William Edward Gatacre (1878-1959), voortzette en die De Wiersse maakt tot wat het nu is: een uniek landschapspark vol verrassende doorkijkjes en met tal van fraaie tuinelementen, die bij iedere wending tijdens het wandelen het oog aangenaam verrassen. Voor meer informatie over de Wiersse en voor de mogelijkheid om de unieke tuinen te bezichtigen, zie: www.dewiersse.com.

Noot voor de lezer: schrijver dezes is bezig met een sociaal-economisch onderzoek naar verschillende takken van het geslacht Van Heeckeren. Bovenstaande komt voort uit het onderzoek naar de tak Van Heeckeren van de Wiersse.

Bent u ook geïnteresseerd in adellijk erfgoed en nieuws en wilt u de werkzaamheden van onze stichting steunen? Word dan voor 17,50 euro per jaar donateur van onze Stichting Adel in Nederland door een mail te sturen naarinfo@adelinnederland.nl. U ontvangt dan drie keer per jaar ons digitale magazine boordevol informatie.

Marie Florine Elisabeth barones van Heemstra, geboren ’s-Gravenhage 24 september 2024, dochter van Schelto Friso Feyo baron van Heemstra en Fleur Davina Sachse.

Op maandag 7 en dinsdag 8 oktober zijn er twee Vendue Next Door online veilingen bij het Venduehuis in Den Haag met o.a. een schilderij door Jeanne Bieruma Oosting. Lees het verhaal hierbij hieronder of kijk in de online catalogi van het Venduehuis voor wat er verder geveild wordt op Venduehuis der Notarissen | Veilinghuis Den Haag en Venduehuis der Notarissen | Veilinghuis Den Haag

Lot 10047 betreft een schilderij door Jeanne Bieruma Oosting: ‘Boom in zomerse tuin’. Het schilderij is wel gesigneerd, maar niet gedateerd. Mogelijk betreft het een schilderij van een boom in de tuin van haar huis ‘Het Elger’ in Almen.

Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting (1898-1994) werd geboren in een patriciaatsfamilie uit het Blauwe Boekje en had een barones van Harinxma thoe Slooten als moeder. Zij groeide op in een wereld waarin kastelen, personeel en grote landgoederen vanzelfsprekend waren, maar al jong begon zij met het roeien tegen de stroom van het verwachte levenspatroon in: zij koos voor de kunst.

Op kasteel De Cloese bij Lochem, waar zij opgroeide, had zij haar eigen teken- en schilderkamer en kreeg zij al op jeugdige leeftijd tekenles. Haar hele leven bleef zij zich zeer gedreven ontwikkelen en was zij altijd bezig met onder meer schilderen en grafiek. Als grafisch kunstenares bouwde zij een grote naam op en zij wordt gezien als een vernieuwer van de grafische kunst in Nederland.

Het schilderij wordt getaxeerd 500-800 euro.

Benieuwd naar wat er verder geveild wordt? Kijk dan in de online catalogi op: Venduehuis der Notarissen | Veilinghuis Den Haag en Venduehuis der Notarissen | Veilinghuis Den Haag

Op vele buitenplaatsen en landgoederen vindt men op stille plekjes grafsteentjes voor geliefde huisdieren; een traditie die hier en daar nog steeds wordt voortgezet. In het park van Huys ten Donck treft men in de lijn van een zichtas een grote beuk aan. Toen bij de restauratie van het park jaren geleden geopperd werd om deze beuk te verwijderen, die de doorkijk immers belemmerde, werd hier afwijzend op gereageerd, want hieronder lag het lievelingspaard van jonkheer Groeninx van Zoelen begraven – en zo vertelt dit fraaie park vele verhalen over mens en dier.

Meer weten over Huys ten Donck? Zie http://huystendonck.nl/

Ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van de Stichting Van der Wyck – de Kempenaer, die opgericht werd door jonkheer Henri van der Wyck, organiseert het bestuur op vrijdagmiddag 18 oktober het symposium ‘Buitenplaatsen in de moderne wereld’. Het symposium vindt plaats in ‘De Boerderij’ bij de Fraeylemaborg in Slochteren.

Jonkheer Henri van der Wyck had een grote liefde voor de Fraeylemaborg en heeft zelfs overwogen deze te kopen om er te gaan wonen. Deze aankoop heeft hij nooit verwezenlijkt, maar zijn collectie kunst, boeken en archivalia heeft hier na zijn overlijden wel een passend onderkomen gevonden.

Tijdens het symposium vindt de presentatie plaats van het boek ‘Schitterende ballast’, dat verschijnt bij WBooks. Het boek kwam tot stand onder leiding van prof. Hanneke Ronnes.

Programma vrijdag 18 oktober 2024
13.00 inloop
13.30 start symposium
17.00 borrel

Het programma bestaat naast een voordracht van Jean Pierre Rawie uit een inleiding op het boek, verschillende korte lezingen en een panelgesprek. De middag eindigt met de overhandiging van het eerste exemplaar van het boek ‘Schitterende ballast’ en wordt afgesloten met een borrel.

Nadere informatie:

• De Fraeylemaborg , Restaurant ‘De Boerderij’, Hoofdweg 30, Slochteren
• 13:00 – 18:00 vrijdag 18 oktober 2024
• Er zijn geen kosten verbonden aan deelname aan het symposium.
• U kunt gebruik maken van de parkeerplaats van de borg. De locatie is ook goed bereikbaar met het OV (bus).
• Het aantal beschikbare plaatsen is beperkt. Meld u op tijd aan door een email te sturen naar: symposiumvanderwyck@gmail.com

Lees onder deze foto van de Fraeylemaborg meer over jonkheer Henri van der Wyck!

Jonkheer dr. Henri W.M. van der Wyck was een excentrieke historische figuur die zijn hele functionele leven heeft gewijd aan zijn grote passie: het bestuderen en documenteren van buitenplaatsen, landgoederen en aanverwante zaken. De kennis ten aanzien van zijn vakgebied was van een encyclopedische niveau en qua inzicht was hij vaak zijn tijd ver vooruit.

Volgens zijn visie dient een historische buitenplaats als geheel worden gezien, waarbij alle onderdelen zoals het huis, de tuin en/of het landgoed/park, het hekwerk en overige aanwezige elementen een onverbrekelijk geheel vormen. Dit was destijds een revolutionaire zienswijze omdat het gebruikelijk was om alle onderdelen als losse elementen te zien en ook omdat het algemene kennisniveau ten aanzien van historische buitenplaatsen erg laag was.

Van der Wyck werkte bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (nu de RCE). De jonkheer onderhield regelmatig contact met diverse adellijke bewoners van landgoederen, zij hielpen hem bij het completeren van zijn dossiers en publicaties.

In 1974 promoveerde Van der Wyck op de thesis: “De Nederlandse buitenplaats. Aspecten van ontwikkeling, bescherming en herstel.” Door zijn pionierswerk veranderde definitie en ontstond een verregaande complex-bescherming van zowel gebouwen, de tuin als alle overige elementen. Dit deed veel stof opwaaien en werd hem niet door iedereen in dank afgenomen.

Een jaar later is van Wyck vertrokken bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Ook na zijn vertrek publiceerde hij veel.

Bron: Jonkheer dr. Henri W.M. van der Wyck – Stichting Jhr. dr. Henri W.M. van der Wyck (vanderwyckstichting.nl)

Door Downton Abbey werd zij wereldberoemd en in deze serie en de twee bijbehorende films was zij voor velen de grootste ster met haar acteertalent en haar ongeëvenaarde uitspraken: The Dowager Countess of Grantham.

Zij stond in Downton Abbey symbool voor een verloren wereld, een vaste waarde in veranderende tijden voor een adellijke familie en hun erfgoed, die de stormen van de geschiedenis moeten zien te doorstaan, waarbij zij haar opvoeding en familiewaarden trouw bleef.

In het Verenigd Koninkrijk was de term ‘dowager’ vrijwel net zo onbekend geworden als het ‘douairière’ (adellijke weduwe – red.) in Nederland, maar zij gaf hier nieuwe bekendheid én betekenis aan met de invulling van haar rol als gravin-douairière, waarbij vele van haar uitspraken memorabel zijn. Lord Grantham: ‘There is no need to argue…’ The Dowager Countess of Grantham: ‘I never argue! I explain…’

In de nieuwe afleveringen die zullen gaan komen, zal zij gemist worden, maar het is zoals haar oudste kleindochter Lady Mary Crawley geheel in de lijn van het adellijk denken in generaties en van continuïteit zei: ‘You’ll always be with us, Granny. Staring from every picture. Talking from every book. As long as the house stands…’ Waarop de douairière reageerde met: ‘Sounds very exhausting… I think I should prefer to rest in peace.’ 

Over de afkomst van de gravin-douairière werd in de serie en de films weinig prijsgegeven. Zo weten we over de naaste familie van Violet bv. alleen dat een dochter van haar zusje gehuwd was met de Marquess (markies – red.) of Flintshire, die als ‘Shrimpie’ door het leven ging en een hoge bestuursfunctie in India lijkt te bekleden. Wel was het duidelijk dat Violet ‘upper class’ was, ‘wist hoe het hoorde’ en dat zij een bevoorrecht leven leidde, waarin personeel vanzelfsprekend was.

Zelfs als douairière had zij haar eigen ‘dower house’, een stijlvolle buitenplaats speciaal voor haar als weduwe, met eigen personeel. Hoe vanzelfsprekend standsbewust zij was, werd duidelijk toen haar verre aangehuwde verwante Isobel Crawley (‘upper middle class’ door huwelijk met een Crawley en zelf als Turnbull door geboorte een ‘commoner’) werd voorgesteld aan haar en vroeg: ‘What should we call each other?’ en haar verbaasde, veelzeggende reactie was: ‘We could always start with Mrs. Crawley and Lady Grantham’ – gelukkig kwam het met Isobel uiteindelijk toch nog goed, omdat zij in het huwelijk trad met Lord Merton en daardoor zelf ook deel ging uitmaken van de ‘upper class’.

Het lijkt erop dat Violet qua afkomst uit een adellijke familie stamde met een hogere status dan de Crawleys zelf, want (onder ons gezegd en gezwegen): de Crawleys stellen binnen de Britse adel niet zoveel voor. Violet was douairière van de 6th Earl of Grantham, wat er op duidt dat de familie een titel heeft die minder dan twee eeuwen oud is. Haar eigen zoon was bovendien ook nog eens met nieuw geld uit Amerika getrouwd!

Overigens heeft de titel Earl (graaf – red.) of Grantham echt bestaan: Hendrik des H.R. Rijksgraaf van Nassau, heer van Ouwerkerk (1673-1754), een nakomeling van Stadhouder Maurits, werd in Engeland door Koning-Stadhouder Willem III verheven als Earl of Grantham. Zijn tak stierf echter uit.

Dame Margaret Natalie Smith (1934-2024) ontving in haar leven tal van onderscheidingen, waaronder The Most Excellent Order of The British Empire. Hierdoor mocht zij het niet-adellijke predikaat ‘Dame’ voor haar naam voeren – voor mij zal zij echter vooral blijven voortleven als de onvergetelijke Dowager Countess of Grantham.

Tien jaar moesten Ridder René Arendsen en Ridder Bas Steman van Ridders van Gelre wachten, maar onlangs was het eindelijk zo ver: de Ridders van Gelre woonden de jaarlijkse bijeenkomst van de Ridderschap van Gelderland bij. Het programma Ridders van Gelre is het meest bekeken programma van Omroep Gelderland en staat bekend om zijn gedegen inhoud, waarbij de Gelderse geschiedenis met grote flair toegankelijk wordt gemaakt voor een breed publiek.

Al in 2015 vroegen zij toegang tot de jaarvergadering van de Gelderse Ridders en tien edities later waren zij uiteindelijk van harte welkom. Zij hielden op kasteel Doornenburg een presentatie over hun werkzaamheden om de Gelderse geschiedenis bekend te maken bij het grote publiek en deelden hun vernieuwde stripboek uit.

De Ridderschap van Gelderland bestaat uit nakomelingen van Gelderse edelen die tussen 1814 en 1850 lid waren van dit politieke orgaan. In die periode was bij wet geregeld dat de Ridderschap een derde van het aantal zetels in Provinciale Staten innam. Met de provinciewet van Thorbecke kwam daar een einde aan. De Ridderschap van Gelderland bleef bestaan als vereniging, die zich inzet voor het algemeen belang in de provincie Gelderland. De Ridders van Gelre bedankten hun collega-Ridders voor hun vriendelijke ontvangst en de onvergetelijke dag.

Bron: Ridders van Gelre.

Jonkvrouwe Sophie Josephine Louise Wittert van Hoogland, geboren Haarlem 20 september 2024, dochter van jonkheer Arnout Hendrick Jozef Wittert van Hoogland en Jacqueline Marianne Hartgerink.