Begin dit jaar kreeg de stichting Adel in Nederland dankzij de zeer welwillende medewerking van de erven mr. Gilles Leonard Hondius (1945-2024) de gelegenheid om twee olieverfportretten uit diens nalatenschap over te nemen van een Gelderse baron en diens echtgenote. AiN zocht hier een goede bestemming voor en heeft deze gevonden bij Geldersch Lanschap & Kasteelen (GLK).

Gisteravond werd het portret van de barones opgehaald door Marieke Knuijt, conservator bij GLK, die zal zorg dragen voor het in optimale staat brengen en houden van beide portretten. Het portret van de baron is inmiddels al onderzocht en heeft een beschermende plaat aan de achterkant gekregen en een nieuw ophangsysteem.

Officiële overdracht: u kunt er bij zijn!
In het voorjaar van 2025 komt er een officiële overdracht van beide portretten op het kasteel, waar de baron geboren werd en waar ook de portretten van zijn ouders enkele jaren geleden zijn teruggekeerd. Hier zullen de portretten een waardige, nieuwe plek krijgen. Bij deze gelegenheid zal door AiN het bijzondere levensverhaal verteld worden van dit echtpaar en de aanwezigen zullen een speciale uitgave ontvangen van ons magazine met daarin dit verhaal.

U kunt hierbij aanwezig zijn, als u met een bijdrage deze schenking mede mogelijk maakt. Met een bijdrage vanaf 50 euro krijgt u een uitnodiging! Mail voor meer informatie hierover naar info@adelinnederland.nl.

Overzicht schenkingen stichting Adel in Nederland

De stichting Adel in Nederland heeft in haar statuten onder meer staan: ‘het verwerven van portretten, foto’s documenten en voorwerpen die gerelateerd zijn aan adel in Nederland door schenking of koop en daar een openbaar toegankelijke bestemming aan te geven, zodat deze voor bezichtiging en onderzoek beschikbaar zijn’. In de afgelopen jaren hebben wij de volgende schenkingen kunnen doen, dankzij de bijdragen van onze donateurs:

2015
– Schenking van boeken uit de voormalige kasteelbibliotheek van kasteel Rosendael aan Geldersch Landschap & Kasteelen: het ingebonden proefschrift uit 1834 van mr. Assueer Lubbert Adolf baron Torck, heer van Rozendael en Petcum (1806-1842) en zes delen met Brieven van de Markiezin de Sévigné.

– Het olieverfportret van jonkheer Carel Repelaer aan stichting Graaf Carel van Lynden/kasteel Keukenhof. Het portret werd vooraf deskundig gerestaureerd door de heer Rómulo Döderlein de Win.

2017
– Een 18^e-eeuwse gravure  van het Van Wassenaer-Obdam grafmonument in de Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag aan de Hoge Raad van Adel. Voor een afbeelding van deze gravure en het verhaal hierbij zie: Het lege Van Wassenaer graf in ‘s-Gravenhage: ‘Hier staet hij wel soals gij ziet, maer hij en leit er niet’ – Adel in Nederland

2019
– De olieverf portretten Paul Eugène Henri Victor Louis baron  van Boecop (1857-1936) en echtgenote Jacqueline Arnoldine barones van Boecop née Valette (1863-1897) en het portret van Louise Gabrielle  de Bont née barones Van Boecop (1854-1923) aan Museum Elburg. De olieverfportretten werden dankzij genereuze bijdragen van het Fonds A.H. Martens van Sevenhoven, het Monumenten Adviesbureau (Nijmegen) en verschillende particulieren deskundig gerestaureerd door de heer Rómulo Döderlein de Win. Zie: Schenking Van Boecop portretten aan Museum Elburg – Adel in Nederland

2022
Een foto van freule Nora van Rappard in een antiek lijstje aan stichting Erfgoed Landgoed. Voor de overhandiging zie: Huis Landfort: de wedergeboorte van de Nederlandse buitenplaats – Adel in Nederland. Voor het verhaal bij haar olieverfportret op huis Landfort zie: Veilingnieuws & Kijkdagen Venduehuis Den Haag: het verhaal bij het portret van de zingende freule Nora van Rappard – Adel in Nederland

2023
– Een laat 18^e-eeuwse kwartierstaat Van Reede aan stichting Kasteel Ameringen. Zie: Afscheid Herman Sietsma, directeur-bestuurder Stichting Kasteel Amerongen: Provinciale Erepenning – Adel in Nederland

– Een pastelportretje van Mellina Anna barones Mollerus née Alberda van Nijensteyn (1756-1822) aan het Groninger Museum ter plaatsing op de Menkemaborg. Zie: AiN schenkt portretje freule Alberda van Nijensteyn aan Menkemaborg – Adel in Nederland

2024
– Twee portretminiaturen Van der Lely van Oudewater aan de Hoge Raad van Adel. Zie: Bezoek aan de Hoge Raad van Adel: schenking miniaturen Van der Lely van Oudewater – Adel in Nederland

Hieronder de onthulling van het portret van jonkheer Carel Repelaer op kasteel Keukenhof in 2015.

Reinout Willem Hendrik Sinnige, geboren Amsterdam 1 december 2024, zoon van Jan Sinnige en Louise Mathilde Sinnige née barones van Verschuer.

Vanaf maandag 9 december loopt er een timed online veiling af bij Veilinghuis Van Spengen in Hilversum met kunst, antiek, zilver, porselein, juwelen, enz. in allerlei prijsklassen. Tot de aangeboden kavels behoort ook een portret van een meisje Van Vrijberghe en een tafeltje van Koningin Anna Paulowna. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogus van Veilinghuis Van Spengen in Hilversum op vanspengen.cloudcatalogus.nl/Home/Catalog#responsive

Kavel 1128 betreft een portret door Herman Serin van Cornelia Anna van Vrijberghe (1744-1827). Het geslacht Van Vrijberghe heeft als stamvader de 15^e eeuwse David de Boet, die Cornelia Croesinck, een dochter van de heer van Vrijbergen, huwde. De kleinzoon van dit echtpaar kocht de heerlijkheid Vrijbergen en diens nakomelingen namen de naam hiervan als familienaam aan. In 1842 werd een nakomeling verheven in de Nederlandse adel: jonkheer Johan François van Vrijberghe, heer van Westenschouwen (1776-1845).

Deze was gehuwd met de domineesdochter Geertruida de Wit (1792-1866) en zij kregen zes kinderen, waaronder twee zoons. Deze bleven echter ongehuwd, zodat de adellijke familie Van Vrijberghe in 1908 uitgestorven is.

Cornelia Anna van Vrijberghe (1744-1827) stamde uit een andere tak van deze familie en huwde in 1760 in Middelburg Johan van den Burcht van Lichtenberg (1736-1789), telg uit een Zeeuwse regentenfamilie.

Het portret meet 88,8 x 69,5 cm en wordt getaxeerd op 400-600 euro.

Kavel 1 betreft een mahonie bijzettafel. Het opklapbare blad is versierd met droogbloemen onder glas en rust op een gedraaide zuil met floraal gestoken driepoot. Het tafeltje dateert uit circa 1845 en is voorzien van een deels zichtbaar Koninklijk brandmerk: een gekroonde A, waarmee dit tafeltje afkomstig is uit de boedelinventaris van Paleis Soestdijk van Koningin Anna Paulowna uit 1852.

Het wordt getaxeerd op 150-200 euro.

Benieuwd naar wat er verder geveild wordt bij Veilinghuis Van Spengen in Hilversum? Kijk dan in de online catalogus op vanspengen.cloudcatalogus.nl/Home/Catalog#responsive

 

Het rijke, maar vergeten erfgoed van de Maas & Waalse kastelen komt opnieuw tot leven in het nieuwste boek van amateurhistoricus Peter Fontijn. Met bijna 30 jaar onderzoek achter zich, brengt hij het Huis te Druten, ’t Huis te Leeuwen en Huize Horssen en hun bewoners in beeld, een werk dat een waardevolle bijdrage levert aan het regionale historisch bewustzijn.

Peter Fontijn (1955), amateurhistoricus uit het Land van Maas en Waal, werkte samen met de Werkgroep Geofysische Meettechnieken in de Archeologie (WGMA) van de Nederlandse Archeologievereniging AWN, en bundelde op veler verzoek zijn eerdere geschiedenissen van deze adellijke huizen tot een toegankelijke publieksuitgave “Het Verhaal van de Verdwenen Maas & Waalse Kastelen en hun Bewoners”, waarin o.a. de onderzoeken van de WGMA in Leeuwen (2022) en Horssen (2023), en het onderzoek door de vrijwilligers van AWN Nijmegen (1987) aan bod komen.

Historicus A.G. Schulte benadrukte al in 1986 in “Het Land van Maas en Waal (De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst)” het gebrek aan aandacht voor kastellologisch onderzoek in de regio: “Het is niet mogelijk een volledig beeld te schetsen van de adellijke huizen, door lacunes in bronnen en materieel. Desondanks zijn er zeker kasteelplaatsen die archeologisch interessant zijn: Druten, Leeuwen, Horssen, Appeltern en de ruïne van Batenburg”.

Sigrid Sengers, burgemeester van Druten, prijst in haar voorwoord Fontijns werk als een waardevolle aanvulling op de bestaande regionale geschiedschrijving. Ze benadrukt hoe zijn gedetailleerde onderzoek belangrijke lacunes in de lokale geschiedenis invult.

Het boek is beschikbaar in een eenmalige gelimiteerde oplage en verscheen eind oktober 2024. Mis deze unieke kans niet om een exemplaar te bemachtigen en de geschiedenis van Maas en Waal tot leven te brengen voor toekomstige generaties.

Voor meer informatie of om een exemplaar te bestellen:

Peter J. Fontijn | E: labora@planet.nl | T: 0653 313 187
Adres: Ticheldreef 102, 6651 SH Druten

Op het kerkhofje bij de dorpskerk van Horssen is niet veel van het funeraire verleden bewaard gebleven. Slechts drie zerken doorstonden de tand des tijds en de rest is verdwenen. Eén zerk is van het echtpaar Viëtor-Meijer. Hij was gepensioneerd kapitein en kwam uit een patriciaatsfamilie. De twee andere betreffen leden van de adellijke familie Bouwens van Horssen. Het meeste fraaie van deze twee is het graf van vader en dochter Bouwens van Horssen met het in steen uitgehouwen alliantiewapen Bouwens van Horssen-Gerbade, dat bovendien door een hekwerk omsloten is. De tweede zerk is bijna niet meer leesbaar en over de twee verdronken meisjes die hier begraven liggen, gaat dit verhaal.

In 1747 kwam het geslacht Bouwens door erfenis in het bezit van de heerlijkheid Horssen en ging zich vervolgens Bouwens van Horssen noemen. De eerste Bouwens uit de stamreeks kwam uit Maastricht en in latere generaties vestigde de familie zich in Amsterdam, waar zij als kooplieden in ijzer en later ook in geschut tot grote welstand kwam en tot de regentenklasse ging behoren. Van hun toenmalige welvaart en status getuigen nog steeds de bewaard gebleven 17e-eeuwse familieportretten door de schilder Ferdinand Bol.

Het vermogen en het bezit van Horssen droegen bij aan het aristocratiseringsproces van de familie en de nakomelingen werden uiteindelijk niet langer koopman, maar officier of burgemeester. Ook de huwelijken droegen hieraan bij en zo was er een huwelijk met een baron Du Tour en een Sirtema van Grovestins. In 1831 werd de status van de familie bevestigd door de verheffing in de Nederlandse adel van jonkheer Pieter Bouwens, heer van Horssen (1775-1843).

Jonkheer Pieter Bouwens van Horssen was lid van de Provinciale Staten van Gelderland en burgemeester en secretaris van Horssen. In 1810 huwde hij Maria Jacoba Gerbade (1784-1852), die een dochter was van een schepen en raad van ’s-Hertogenbosch. Er werden vijf kinderen op het kasteel Horssen geboren: drie zoons en twee dochters. De jongste in het gezin was freule Margaretha en in de lente van 1830 kwam zij samen met haar vriendinnetje Rebekka Henriëtte Thesingh, afkomstig uit het naburige Druten, op tragische wijze om: beide meisje verdronken. Op 3 april verscheen er in de Opregte Haarlemsche Courant de volgende annonce voor de beide meisjes:

“Op den 28sten Maart 1830, overleed te Horssen, door een zeer treffend ongeluk, MARGARETHA, jongste Dochter van den Heer PIETER BOUWENS van HORSSEN, Heer en Burgemeester der Heerlijkheid Horssen, en Vrouwe MARIA JACOBA GERBADE, in den ouderdom van 10 jaren en 8 maanden; – en REBEKKA HENRIëTTE THESINGH, oudste Dogter van den Heer Mr. EGBERT THESINGH, Controleur van ’s Rijks Belastingen te Druten, en wijlen Vrouwe HENRIëTTE PETRONILLE van der UPWICH, in den ouderdom van 9 jaren en 2 maanden.”

In 1900 stierf de familie Bouwens van Horssen uit. De familieportretten vererfden buiten de familie tot ze in 1957 aan de stichting Geldersche Kasteelen werden geschonken. Wat in Horssen aan de familie herinnert, is het huis Horssen, hun wapen op de herenbank in de kerk en twee graven op het kerkhof, waaronder een nauwelijks meer leesbare van een verdronken tienjarige freule en haar vriendinnetje van negen jaar.

Op vrijdag 22 november vond op huis Landfort de feestelijke boekpresentatie plaats van de Nationale gids Historische Buitenplaatsen, die geschreven werd door René W. Chr. Dessing, directeur Stichting Erfgoed Landfort, en Jan Holwerda. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan Diederik baron van Wassenaer, bestuursvoorzitter van Stichting Twickel.

Link naar bestelmogelijkheid:
https://www.uitgeverij-noord-holland.nl/erfgoed-noord-holland/nationale-gids-historische-buitenplaatsen/

In deze herziende nationale gids zijn maar liefst 545 Nederlandse historische buitenplaatsen in elf provincies opgenomen. Het zijn locaties waar kastelen en oude landhuizen met bijgebouwen in een veelal eeuwenoude onbedorven groene omgeving een fraai ensemble vormen. De bezoeker kan er verrassend vaak terecht. Soms is dat niet direct in of rond een particulier bewoond landhuis, maar wel in omringende bossen en het landelijke gebied. Dat wij hiervan in onze tijd nog volop kunnen genieten is mede te danken aan de Natuurschoonwet van 1928.

Deze per provincie ingedeelde gids biedt een handig overzicht waar je de buitenplaatsen kunt vinden. Kleine beschrijvingen verduidelijken en leggen uit, en er staan foto’s van de landhuizen bij. Ook staat er bij vele een website-adres voor aanvullende informatie.

Een deel van de historische buitenplaatsen is in gebruik als museum of is als horeca toegankelijk. Daarnaast bieden particuliere eigenaren tegenwoordig in toenemende mate vormen van gast­vrijheid aan, zoals bijvoorbeeld open tuinendagen, overnachtingsmogelijkheden, culturele activiteiten en/of rondleidingen. In ons land bezitten ook natuurorganisaties historische buitenplaatsen en die stellen ze vaak open voor bezoekers. Met deze gids zijn ze nu makkelijk te vinden.

 

Dankzij een zeer gewaardeerde tip werd AiN attent gemaakt op de veiling van een Nederlandse portret op een veiling in het buitenland. Volgens de online catalogus betreft het een portret door Johannes Mijtens van Katrin van Neuff, maar het familiewapen rechtsboven betreft het wapen Pauw. Link naar deze veiling: Johannes (Jan) Mijtens (1614 The Hague – 1670 ibi… | Paintings: bids

De familie Pauw is in 2018 binnen de Nederlandse adel uitgestorven met het overlijden van jonkvrouw Emilie Pauw van Wieldrecht (1920-2018), douairière jonkheer dr. Emile Gerbrand Elias (1914-1992).

Over de bijzondere portretverzameling van deze uitgestorven familie verscheen eerder dit jaar een geweldig boek, waarvoor binnenkort meer op AiN. Bent u nu al benieuwd? Kijk dan op https://geschiedenis-winkel.nl/p/de-portretverzameling-van-de-familie-pauw-van-wieldrecht/

Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL) organiseert samen met stichting Erfgoed Landfort vanuit Huis Landfort vier webinars getiteld ‘Hart voor de buitenplaats’ in aanwezigheid van een live-publiek van vrijwilligers. Het initiatief is de aftrap van de activiteiten van het nieuwe Nationaal Centrum voor de Nederlandse Buitenplaatscultuur, dat recent van start is gegaan als sKBL activiteit en op Huis Landfort zijn thuisbasis heeft.

Deze avonden worden vooral georganiseerd voor de duizenden vrijwilligers op historische buitenplaatsen zonder wiens inzet het behoud en exploitatie van de honderden KBL ondenkbaar zou zijn. De webinars bieden informatie en inspiratie aan deze belangrijke groep mensen door bij te dragen aan een bredere blik op buitenplaatsen in het algemeen. Ook andere  geïnteresseerden zijn natuurlijk welkom om deze uitzendingen te volgen. Het initiatief is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland / Achterhoek Toerisme, Fonds Sluyterman van Loo en het Cultuurfonds.

De webinars bestaan uit gesprekken met bevlogen experts die hun kennis, ervaring en inzichten delen met de kijker. Ze raken onderwerpen als: Wat maakt onze historische buitenplaatsen zo bijzonder? Wat hebben deze plekken hun bezoekers te bieden? Welke betekenis hebben ze voor onze gedeelde geschiedenis, en ons natuurbehoud? Waarom dienen ze bewaard te blijven, en hoe vind je daarbij de beste balans tussen conservering en maatschappelijke relevantie?

Op vier dinsdagavonden in september, oktober en november zullen vier verschillende gasten hierop ingaan. Dat doen ze ieder vanuit hun eigen perspectief: dat van een bestuurder van een provinciaal landschap, een kenner van historische interieurs, een tuinbaas en een eigenaar/beheerder. Aansluitend aan de gesprekken is er gelegenheid voor (online) vragen. De uitzendingen duren telkens 60 minuten en blijven digitaal beschikbaar op de website van sKBL.

Het programma van de reeks ziet er als volgt uit:

26 november, 20 uur:
Jemima de Brauwere, buitenplaats Zuylenstein, Leersum

De link naar de uitzending en nadere informatie vindt u op deze website: https://www.skbl.nl/webinarreeks-hart-voor-de-buitenplaats/

 

Op zondag 1 december loopt er een timed online veiling af bij Veilinghuis Peerdeman in Utrecht met kunst, antiek, design en sieraden, met. Tot de aangeboden kavels behoren ook een portret van Koning-Stadhouder Willem III en Stadhouder Willem V en echtgenote Wilhelmina Prinses van Pruisen. Lees het verhaal hierbij hieronder en kijk voor de online catalogi van Veilinghuis Peerdeman in Utrecht op Veilinghuis Peerdeman Utrecht – Online Catalogus

Lotnummer 1316 betreft een ovaal portret van Koning-Stadhouder Willem III, naar Godfrey Kneller (1646-1723). Het is een olieverf op doek uit circa 1700 en meet 72 × 58 cm. Het portret is omlijst door een rijk gestoken vergulde lijst.

Van Koning-Stadhouder Willem III zijn veel portretten bewaard gebleven en kenmerkend aan hem is altijd zijn krachtige, Romeinse neus. Dergelijke portretten werden vaak geschonken aan of besteld door leden uit zijn adellijke entourage. Tot op de dag van vandaag zijn vergelijkbare portretten van hem te vinden op kastelen als Amerongen en Middachten.

Het portret wordt getaxeerd op 7000-9000 euro. Veilingopbrengst: niet verkocht.

Lotnummer 354 betreft twee portretmedaillons: Stadhouder Willem V en echtgenote Wilhelmina Prinses van Pruisen. Ze dateren uit circa 1790. Wilhelmina van Pruisen is de geschiedenis in gegaan als een krachtige persoonlijkheid, die het opnam tegen de Patriotten. In 1787 werd zij door de Patriotten bij Goejanverwellesluis tegengehouden, toen zij wilde terugkeren naar Den Haag. Het werd gezien als een belediging en haar broer, Koning Willem Frederik II van Pruisen, kwam met een leger om genoegdoening te eisen en de orde te herstellen. Uiteindelijk wonnen de Patriotten het met de hulp van de Fransen in 1795 en moest het echtpaar het land ontvluchten.

Beide samen worden getaxeerd op 250-350 euro. Veilingopbrengst: 260 euro.

Benieuwd naar wat er verder geveild wordt bij Veilinghuis Peerdeman in Utrecht? Kijk dan in de online catalogus op Veilinghuis Peerdeman Utrecht – Online Catalogus

In het Vechtstreekmuseum naast huis Goudestein in Maarssen is t/m 31 januari de tentoonstelling ‘Verzamelliefde van rijke vrouwen in de 18e eeuw’ te zien. Voor deze gelegenheid is er een uniek object te zien, dat afkomstig uit de familie van de vroegere eigenaren en bewoners van Goudestein: de jonkheren Huydecoper.

Al eeuwenlang zijn kinderen en volwassenen gefascineerd door poppenhuizen. De Hollandse 17de en 18de-eeuwse poppenhuizen onderscheiden zich van de buitenlandse exemplaren door hun gedetailleerde en luxueuze uitvoering, hun verzorgde afwerking en hun zuivere verhoudingen. De werkelijkheid wordt zo natuurgetrouw mogelijk nagebootst. Deze kostbare uitvoering weerspiegelt een welvarende tijd. Een tijd waarin het Nederland, wat handel en nijverheid betreft, zeer goed ging. Hier profiteerden met name de Amsterdamse regenten, koop- en ambachtslieden van. Het is daarom niet vreemd dat alle poppenhuizen uit deze tijd in Amsterdam ontstaan zijn.

Voor meer informatie over het Vechtstreekmuseum en bezoekmogelijkheden (met een mogelijke rondleiding op huis Goudestein!) zie: https://www.vechtstreekmuseum.nl.