Bij de tentoonstelling Lief & Leed in het Rijksmuseum Twenthe verscheen het boek Lief & Leed. Realisme en fantasie in Nederlandse familiegroepen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Het boek is een – wederom succesvolle – samenwerking van Rudi Ekkart en Claire van den Donk. De portretten in het boek vertellen het verhaal van voor- en tegenspoed, verstoorde relaties, geruzie, maar ook over grote liefdes.
Nederlandse familiegroepportretten beginnen als traditie in de Nederlandse portretkunst in de 16e eeuw en het boek begint eerst met een inleiding, waarin een kort historisch overzicht wordt gegeven. Daarna volgen er hoofdstukken met ieder een eigen thema. In het hoofdstuk Realisme en fantasie wordt ingegaan op de betrouwbaarheid van de afbeelding. Kleding is meestal redelijk betrouwbaar afgebeeld, maar het uiterlijk zal op verzoek van de geportretteerde vaak zijn verfraaid; met de schilderskwast konden oneffenheden in de huid weggewerkt worden en de belijning van een dame kon naar wens op de ene plek smaller of op een andere plek juist wat rondborstiger gemaakt worden.
In het hoofdstuk De herkenbare dood gaat het over portretten die als herinnering aan overleden dierbaren geschilderd werden. Bekend zullen bij velen de engeltjes op groepsportretten zijn, die herinneren aan jonggestorven kinderen. Ronduit dramatisch in dit hoofdstuk is het verhaal bij de treurende weduwnaar bij de nog geopende kist van zijn overleden echtgenote: zij stierf in het kraambed en haar moeder zit met de jonggeborene naast de kist.
In De vermomde dood komen portretten voor, waarop iedereen bij leven geschilderd lijkt te zijn, maar nadere bestudering laat zien, dat het compilaties zijn. De overledenen zijn in de familiegroep opgenomen, zodat er een herinneringsstuk is ontstaan. Hierna volgt het hoofdstuk Gezinsuitbreiding, waarin portretten later aangevuld blijken te zijn. Niet alleen nakomertjes in het gezin werden toegevoegd, maar ook aangehuwde partners.
In het laatste hoofdstuk Gezinsinkrimping blijken personen overgeschilderd te zijn en daardoor voorgoed vergeten, maar dankzij röntgenfoto’s worden zij toch weer zichtbaar. Naar de reden van het wegpoetsen op het schildersdoek is het soms gissen, maar het verhaal over een dochter die weggeschilderd werd, omdat haar ouders haar huwelijk met een Haagse gardeofficier niet konden waarderen, is – hoewel een roddelverhaal – te leuk om onvermeld te blijven.
Bij ieder hoofdstuk staan vele portretten afgebeeld die fraai zijn om te bekijken. De afgebeelde personen behoren tot bekende adellijke geslachten als Van Oranje, Van Culemborch, Van Harinxma, Van Wassenaer, Van Reede, Pauw en Van Slingelandt, maar ook oude (uitgestorven) regentenfamilies zijn goed vertegenwoordigd. Met de bijbehorende verhalen wordt het leven van de ogenschijnlijk statisch geportretteerden kleurrijk tot leven gewekt. Ook dit boek van Waanders Uitgevers in Zwolle is wederom inhoudelijk van grote kwaliteit, zeer fraai vormgegeven, rijk geïllustreerd en daarom een aanrader om te lezen!
Link naar meer informatie en bestelmogelijkheid: www.waandersdekunst.nl/lief-en-leed.html