Afb. 1. Een tapijt van zeventig vierkante meter in de grote zaal. Foto met hartelijke dank aan kasteel Amerongen.
Kasteel Amerongen is al sinds december gesloten vanwege de Covid19-maatregelen. Deze tegenvaller biedt ook weer kansen. Bijvoorbeeld om de bijzondere collectie van het kasteel eens grondig onder de loep te nemen. Begin deze maand waren alle tapijten en lopers aan de beurt. Textielrestauratoren van het restauratie atelier ICAT hebben de tapijten en lopers zorgvuldig bestudeerd en in kaart gebracht. Het project is mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuur Fonds.
Conserveren collectie
Zo werd het tapijt uit de Grote Zaal van meer dan 70 vierkante meter nauwkeurig onderzocht. Daarvoor moesten eerste alle 18e-eeuwse meubels voorzichtig uit de zaal verplaatst worden. De actie werd uitgevoerd om een goed beeld krijgen van de staat waarin deze tapijten verkeren. Ook zijn de motieven, de kleurstelling en de techniek van de tapijten bestudeerd om zo datering en herkomst te kunnen bepalen. Hierover is namelijk nog niet veel bekend. Op basis van deze rapportages wordt uiteindelijk een plan gemaakt hoe deze collectie het best kan worden geconserveerd. “We hopen de komende vier jaar al deze tapijten te laten conserveren zodat ze behouden blijven en in sommige gevallen ook weer op hun oorspronkelijke plek terug te kunnen leggen”, aldus conservator Lodewijk Gerretsen.
Op Kasteel Amerongen zijn veel oorspronkelijk 17e-eeuwse vloeren bewaard gebleven. In de gangen zijn nog de oorspronkelijke natuurstenen plavuizen te zien en in de Grote Zaal de unieke vloer van grenenhout, blind gelegd (zonder spijkers) met volledig noestloze planken van 13 meter lang. Deze kostbare vloeren waren ook bedoeld om mee te pronken, vandaar hun zichtbaarheid. In 18e-eeuw raakt het vloertapijt meer en meer in zwang en worden deze vloeren veelal met oosterse tapijten belegd. In de 19e-eeuw waren tapijten een rage en werden er zelfs de trapleuningen mee behangen, zoals te zien is op oude foto’s.
Op sloffen door het kasteel
Een groot deel van deze tapijten is gelukkig bewaard gebleven. Ze zijn vaak niet zichtbaar omdat ze veelal onder een loper liggen. Zo worden ze tegen slijtage beschermd. De schoenen van de vele bezoekers die door het kasteel lopen brengen anders teveel schade aan. Dat gaat veranderen. De lopers zijn nu uit het kasteel gehaald waardoor het oorspronkelijke karakter van de ruimtes veel beter tot zijn recht komt. Om deze tapijten, maar ook de historische vloeren zo veel mogelijk te beschermen zal iedereen voortaan oversloffen dragen over zijn schoenen heen in het kasteel. Gerretsen: “Er zal een jaar lang getest worden of het gebruik van deze oversloffen daadwerkelijk de nodige bescherming biedt aan de collectie. Het geeft ook een heel huiselijk gevoel om zo op sloffen door het kasteel te lopen, het brengt de beleving van hier wonen nog dichterbij.”
Ook benieuwd naar de vloeren, tapijten en de rest van kasteel Amerongen? Houd dan de website van kasteel Amerongen in de gaten! https://www.kasteelamerongen.nl/Afb. 2. Een unieke grenenhouten vloer uit de 17e eeuw met volledig noestloze planken van 13 meter lang. Foto met hartelijke dank aan kasteel Amerongen.
Gijs Brand Willem baron van Dedem, geboren Utrecht 14 maart 2021, zoon van Jeroen Maurits baron van Dedem en Liselotte Anne Margriet barones van Dedem née Staal.
Afb. Op de voorkant van het boek midden bovenaan de bekendste familietelg: de schrijver en dichter Rhijnvis Feith. Onderaan rechts: Maria Catharina Feith, stichtster van het Feithenhof in Elburg.
De familie Feith, bekend van de romantische dichter Rhijnvis Feith, hield eeuwenlang nauwkeurig haar stamboom bij. De familie gaat terug tot de stamvader Rhijnvis Feith, die in 1462 in Elburg vermeld werd. Eeuwenlang behoorde de familie tot de vooraanstaande burgers van deze stad en meerdere Feithen waren burgemeester van Elburg. Nog heden herinnert het Feithenhof in Elburg, gesticht door Maria Catharina Feith (1664-1740), aan de prominente aanwezigheid van dit geslacht in deze stad.
In de jaren 1901-1905 werden verschillende leden verheven in de Nederlandse adel. De diverse door de familie uitgegeven genealogieën bevatten korte biografieën van honderden leden, zeer beknopt maar wel in noten verwijzend naar talloze oude bronnen en archiefstukken. In 1924 en 1950 verscheen een uitgebreide genealogie van de familie in boekvorm en in 1973 verscheen het boek Feith, driehonderd jaar geschilderde familieportretten. Opnieuw zet de familie Feith nu met het boek Van Elburg tot Deshima. Zes eeuwen familie Feith haar familietraditie van zorgvuldig geboekstaafde familiegeschiedenis voort en in dit boek worden ruim honderd Feithen aan de lezer voorgesteld.
Bij bestudering van dit bronnenmateriaal veranderden de op papier wat stijve lieden met hun meestertitels en regentenbanen al gauw in mensen van vlees en bloed. Stoere mannen die hun veestapel beschermden tegen roofridders, diep gelovige types die hun mogelijk verblijf in het vagevuur afkochten met donaties aan de kerk, rechters die moesten oordelen over moordenaars en verkrachters. Pakhuismeesters en opperhoofden in de Oost, die het koopmansbloed van hun allereerste voorvaderen in de aderen hadden stromen. Later plantage-eigenaars en managers van cultuurondernemingen, archivarissen met een passie voor lokale geschiedenis en oprichters van musea. Het was een bijzondere stoet mensen met elk afzonderlijk een even bijzonder levensverhaal.
Maar bovenal kwam het besef dat aan deze familie heel veel Nederlandse geschiedenis kleeft. Dit boek vertelt het verhaal achter de familie Feith. Het toont de context waarbinnen de diverse generaties Feith hebben geleefd en hoe zij een deel van de Nederlandse geschiedenis onder andere hebben ingevuld.
Auteur Arlette Kouwenhoven studeerde culturele antropologie. Zij werkte als freelance wetenschapsjournaliste voor Nederlandse en buitenlandse kranten en tijdschriften en schreef eerder boeken over Madagaskar en de Duits-Nederlandse arts Philipp Franz Von Siebold. Een eerdere familiegeschiedenis – De Fehrs. Kroniek van een Nederlandse mennonietenfamilie – kwam in 2011 uit bij Atlas Contact B.V.
Hieronder is een gesprek terug te zien van Gerbert van Genderen Stort met de auteur Arlette Kauwenhoven en jonkvrouwe Liesbeth Feith, voorzitter van de familievereniging.
Afb. Hugo de Groot, portret door Michiel van Mierevelt – Onbekend, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=481348
Vandaag is het precies 400 jaar geleden Hugo de Groot in een boekenkist slot Loevestein wist te ontvluchten. Mr. Hugo de Groot (1583-1645) was de grootste rechtsgeleerde van zijn tijd en hij staat aan de basis van het internationaal recht. In zijn ‘Mare Liberum’, dat in 1609 werd uitgegeven, schreef hij over de zeeën en oceanen, die van iedereen zijn en waar alle landen vrij toegang tot moeten hebben.
In het conflict tussen Johan van Oldenbarnevelt en Prins Maurits stond hij aan de kant van de eerste en werd daarom gevangen gezet op slot Loevestein. Met de hulp van zijn echtgenote Maria van Reigersberg (1589-1653) en hun dienstmeisje Elselina van Houweningen (†1681) wist hij na anderhalf jaar met een list uit slot Loevestein te ontsnappen: met enige regelmaat werd een grote kist met boeken bezorgd en weer opgehaald. Door zich hierin te verstoppen, kon hij ontsnappen. Hij verbleef daarna jaren in het buitenland en kreeg een jaargeld van de Franse Koning Lodewijk XIII.
In 1631 was hij nog even terug in Nederland, maar opnieuw dreigde opsluiting en daarom verliet hij wederom het land. Hij trad vervolgens als gezant in Zweedse dienst en vestigde zich in Zweden. Toen hij in 1645 vanuit Stockholm per schip onderweg was op de Oostzee kreeg hij te maken met schipbreuk. Hij bereikte veilig de kust en reisde te paard verder. Op 28 augustus 1645 eindigde zijn reis toen hij in Rostock stierf. Zijn lichaam werd naar Delft vervoerd en hier werd hij bijgezet in een grafkelder in de Nieuwe Kerk.
In 1843 en 1892 werden drie nakomelingen verheven in de Nederlandse adel met het predikaat jonkheer/jonkvrouwe en met de familienaam Cornets de Groot en Cornets de Groot van Kraayenburg. Beide takken zijn thans uitgestorven. Hugo de Groot heeft in de vrouwelijke lijn vele nazaten onder de Nederlandse adel. Zo zijn leden van de adellijke families Gevers, Groeninx van Zoelen, Van Rappard, Van der Wyck en Van Zuylen van Nijevelt gehuwd met nakomelingen van hem.
Afb. Op de voorkant de twee verschillende familiewapens die bij de familienaam Van Buerse voorkomen.
Genealogie van Buerse beschrijft de geschiedenis van de familie van Buerse. Deze familie leefde in de periode van circa 1200 tot 1650 in Twente, Gelre en Westfalen. In dit boek is een levensbeschrijving opgenomen van elke individuele van Buerse, met gedetailleerde bronvermelding. De van Buerse genealogie biedt vele raakvlakken, die het stamboomonderzoek van andere regionale families in die tijd ondersteunen en verlengen. Dit boek omvat informatie over tenminste 50 aangetrouwde families en over ruim 650 niet-verwante personen. Alle achternamen zijn opgenomen in de Index van Familienamen.
Dit boek beschrijft familierelaties tegen de sociaalhistorische achtergrond van de regio. In ruim 100 kaders komen fascinerende elementen van de Middeleeuwse maatschappij naar voren, zoals over de kloosters van Varlar, Nazareth, Rengering en Weddern, en de borgmannen van Ahaus, Ottenstein en Nienborg. Ook de St. Laurensvicarie in Arnhem, de orde van St. Antonius in Groenlo en Coesfeld, het Gymnasium illlustre in Steinfurt en het gericht Ten Stenen Kruis onder Ahaus worden beschreven.
Voor iedereen die onderzoek doet naar de adel in Oost-Nederland is dit boek een aanrader vanwege de rijke en goed gedocumenteerde inhoud.
Afb. Een historische locatie als stemlokaal om stemmen toch mogelijk te maken in Corona-tijden: een zaal in kasteel Amstenrade. Foto met hartelijke dank aan Leïla van Lidth de Jeude – gravin de Marchant et d’Ansembourg.
Overal in Nederland zijn vanwege het Covid-19 speciale stemlocaties uitgezocht, zodat het stemmen ook nu gewoon door kan gaan. In de gemeente Beekdaelen in Limburg is misschien wel de mooiste stemlocatie te vinden: kasteel Amstenrade.
Het kasteel is sinds 1779 familiebezit en de huidige eigenaresse, Leïla van Lidth de Jeude – gravin de Marchant et d’Ansembourg, heeft een zaal in het kasteel beschikbaar gesteld, zodat ook hier op veilige wijze een stem uitgebracht kan worden.
Afb. 1. Corinne Ellemeet: nr. 2 op de lijst bij Groen Links. Foto met dank aan Groen Links.
Aan deze verkiezingen doen 37 partijen mee met 1579 kandidaten. Nader onderzoek laat zien dat er dit keer twee adellijke kandidaten zijn waar een stem op uitgebracht kan worden: Corinne Ellemeet (Groen Links nr. 2), die voluit jonkvrouwe Corinne de Jonge van Ellemeet heet, en jonkvrouwe Kajsa Ollongren (D66 nr. 80). Corinne Ellemeet was de afgelopen vier jaar Tweede Kamerlid, terwijl Kajsa Ollongren minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Viceminister-president was.
Afb. 1. Het 19e-eeuwse uiterlijk doet niet vermoeden dat de geschiedenis van De Cloese veel ouder is. In het boek komen verschillende facetten van de rijke geschiedenis uitgebreid in woord en beeld aan bod: de geschiedenis van de omgeving, de bewoners, de bouwhistorie, de tuin-, park- en landschapshistorie en De Cloese als toeristische attractie.
Omdat de stichting Adel in Nederland vijf jaar bestaat verloten we een exemplaar van het boek De Cloese. Havezate aan de Berkel. U kunt meedoen door dit bericht op onze facebookpagina te liken of door een mail te sturen naar info@adelinnederland.nl Deze actie loop tot maandag 15 maart 2021 24.00 uur en over de uitslag kan niet gecorrespondeerd worden. Meedoen betekent ook dat u instemt met het vermelden van uw naam op onze website en facebookpagina als u de winnaar bent.
Nadere informatie over het boek
‘De Cloese is een van die uitgestrekte en vorstelijk aangelegde buitenplaatsen, welke den omtrek van Lochem tot een bevoorrecht oord maken.’ Een mooi staaltje Achterhoekpromotie in de landelijke couranten aan het einde van de negentiende eeuw. Het natuurschoon van het landgoed, met zijn ‘lanen van hoogopgaande dennen, spiegelende kolkjes, ruime weilanden, vette akkers en dan weer schaduwrijke dreven’ was landelijk bekend en speelde al vroeg een belangrijke rol in het bloeiende Lochemse toerisme.
Kasteel De Cloese met zijn schilderachtige trapgevels en torentjes is in de huidige vorm een negentiende-eeuwse schepping van de architect Nicolaas Molenaar. Een gevelsteen in de achtergevel verraadt echter een geschiedenis die veel verder teruggaat. Al voordat de Lochemse pastoor Sweder van Kervenheim in 1520 een huis aan de Berkel liet bouwen, moet er een versterkt huis zijn geweest, dat tijdens een conflict met Zutphen werd belegerd en verwoest.
Afb.2. Veel nieuwe informatie over de bewoners werd gevonden dankzij speurwerk in archieven. Ook onbekende portretten staan in het boek in kleur afgebeeld, zoals hier links het echtpaar Schimmelpenninck van der Oye-Van Westerholt.
De Cloese had in de eerste eeuwen een belangrijke regionale functie als havezate, daarna als buitenplaats in een landgoed. Er woonden families van Gelderse en Friese adel (Schimmelpenninck van der Oye, Van Heeckeren, het echtpaar Bieruma Oosting-barones Van Harinxma thoe Slooten) en het was lange tijd eigendom van mr. C.J. Sickesz, politicus, landbouwdeskundige en de eerste watergraaf van het Waterschap van de Berkel. Ook diende het kasteel als klooster en vervolgens als politieschool. Het vertrek van deze school bracht nieuwe perspectieven voor het behoud van deze historische havezate.
Vier auteurs, Eddy ter Braak, CeesJan Frank, Wilma Nijenhuis-ten Arve en John Töpfer, ontrafelen in dit boek de turbulente geschiedenis van De Cloese. Dat doen ze aan de hand van eeuwenoude archiefstukken, bijzondere familiegeschiedenissen en historisch onderzoek. Deze uitgave staat vol uniek beeldmateriaal, zoals herontdekte tekeningen, plattegronden, historische foto’s en portretten uit adellijk familiebezit. Het is een boek vol prachtige verhalen over een bijzonder Gelders kasteel.
Afb. 3. Het boek biedt niet alleen uitgebreide informatie over de bouw-, bewoners- en tuingeschiedenis, maar is ook rijk geïllustreerd met vele tot nu toe onbekende afbeeldingen.
Afb. De achterzijde van kasteel Biljoen in Velp, met zijn sierlijke hoektorentjes oprijzend uit de gracht. Foto met dank aan Uitgeverij WBOOKS.
Het in december verschenen boek Biljoen. Kasteel, bewoners, landgoed bevat tal van nieuwe inzichten en wetenswaardigheden. Zo blijkt een wapensteen niet toe te behoren aan een negentiende-eeuwse adellijke familie, maar verwijst deze naar de stichter van het kasteel: Karel van Egmond, hertog van Gelre. De bijzondere vormgeving en vele afbeeldingen maken deze uitgave een must voor alle liefhebbers van kastelen, tuinen en landgoederen. Het boek is nu te bestellen via https://wbooks.com/winkel/nederland/gelderland/biljoen-kasteel-bewoners-landgoed/ voor de tijdelijke introductieprijs € 39,95 (inclusief verzendkosten).
