De Heemkundige Kring Bocholt, de Aldenborgh, de kring Weert van het Koninklijk Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap en de Erfgoedgemeenschap Nederweert organiseren samen dit symposium.

Wanneer: donderdag 22 augustus, inloop 13.15 uur, aanvang 14.00 uur
Waar: Parochiehuis, Kerkplein 11 in Bocholt.
Entree: gratis

Download hier de flyer van dit symposium: flyer Symposium Bocholt 2024

Het is dit jaar 500 jaar geleden dat Filips van Montmorency, graaf van Horn, het levenslicht zag en dat is de aanleiding voor het symposium ‘De kat van huis en de duivel op het kussen, graag Filips van Montmorency en zijn powervrouwen’.

Over de graaf is al enorm veel gepubliceerd. Toch heeft recent onderzoek geleid tot een groot scala aan nieuwe gezichtspunten, niet in de laatste plaats over de invloedrijke rol van de vrouwen in het leven van Filips, te weten zijn echtgenote Walburgis en schoonmoeder Anna van Egmond. Vanuit zeer verschillende invalshoeken zal in het symposium nieuw licht op de graaf en zijn vrouwen worden geworpen.

De inleiders zijn Alfons Bruekers, Wim Cuppens, Anneleen Gabriëls, Mart Graef en Lennart Willems. Peter Korten is dagvoorzitter.

Burgemeester Stijn van Baelen zal de middag openen.

Alfons Bruekers
‘Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen’. En ‘als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel’. Die twee oude gezegden beschrijven eigenlijk precies het huwelijk van Filips de Montmorency en zijn echtgenote Walburgis van Nieuwenaer.

Aan het thuisfront, op het grafelijk kasteel in Weert, had hij het nodige te stellen. Als katholieke dienaar van de koning deelde hij het bed met zijn calvinistische echtgenote Walburgis, en het huishouden met zijn Lutherse moeder, Anna van Egmond. Zelf was hij veel van huis en dan hadden de beide dames in Weert vrij spel. Girl Power!

Dat alles wordt belicht in het perspectief van een eeuwenlange traditie van ups en downs in de relatie van de Hornes met hun onderdanen. Daar kunnen ze vooral in Nederweert over meepraten.

Anneleen Gabriëls
Anna Walburgis van Nieuwenaer, dochter van Willem van Nieuwenaer, graaf van Meurs en keizerlijk raadsheer, groeide op in het stadje Meurs tussen de geleerden, diplomaten en hoge edellieden. In 1546 trad ze in het huwelijk met Filips van Montmorency, een huwelijk dat hun vaders hadden gearrangeerd als diplomatieke oplossing voor een opvolgingsgeschil. Walburgis’ vader kon namelijk aanspraak maken op het gebied dat graaf Jan, de laatste graaf van Horn, voor zijn stiefzoon Filips in petto had. In afwezigheid van haar echtgenoot, viel het bestuur van het graafschap terug op haar en haar schoonmoeder. Na de onthoofding van de graaf, was haar toekomst echter onzeker. Ze trouwde opnieuw, dit maal met haar twintig jaar jongere neef, die een cruciale positie had in de Nederlanden en het Heilig Roomse Rijk. Ook dit huwelijk draaide uit in tragedie. Haar tweede echtgenoot overleed wederom op jonge leeftijd.

In de schaduw van de historiografie van de negentiende en twintigste eeuw kreeg Walburgis de stempel van een koudbloedige, onverschillige en zwakke echtgenote. Niets bleek minder waar. Ze had een uitgestrekt intellectueel netwerk en was zelf een hartstochtelijke vertegenwoordigster van het nieuwe geloof. Daarnaast had ze een uitstekend politiek inzicht en was vaak het brein achter politieke allianties. Ze erfde van haar echtgenotes een enorm gebied, waardoor ze een cruciale schakel werd in de Nederlandse geschiedenis.

Hoe ze man en macht verbaasde en haar geraffineerd diplomatiek talent inzette voor haar ambities en crisismanagement, stel ik heel graag voor tijdens het symposium op 22 augustus.

Wim Cuppens
Het einde van de dynastie van de machtige van Hornes had veel oorzaken. Niet alleen de executie wegens hoogverraad van de laatste graaf, Filips van Montmorency, maar ook gebrek aan afstammelingen, financieel debacle en familietwisten maakten dat zij al de gebieden verloren waar ze eeuwen heer en meester waren geweest. Ook hun heerlijkheid Bocholt, maar daar bewaren we wel enkele straffe  herinneringen aan hun tijd.

Mart Graef
Filips van Montmorency is de geschiedenis ingegaan als de graaf van Horn. Samen met de graaf van Egmont en de prins van Oranje vormde hij het driemanschap dat aan het begin stond van de opstand van de Nederlanden tegen Spanje. De grafelijke titel die Filips had geërfd van zijn stiefvader gaf hem, dankzij de inspanningen van zijn moeder, toegang tot de hoogste kringen in Brussel.

Het graafschap Horn, dat ooit gebieden omvatte die nu in Nederlands en Belgisch Limburg liggen, is al eeuwen geleden van de politieke kaart verdwenen. Hoe was het ontstaan, en hoe kwamen de graven van Horn aan hun voorname status, die zich kon meten met die van Egmont en Oranje? Op die vragen zal in deze voordracht worden ingegaan.

Lennart Willems
Tijdens de middag over de powervrouwen komt Lennart tussen de lezingen door aan het woord om beeldende kunst rond Walburgis van Nieuwenaar toe te lichten. Het gaat dan over de portretten van Walburgis, de penningen met haar beeltenis, een tekening van kunstenaar Jacques de Gheyn II en een bedelnap die wordt gelinkt aan de graaf van Horn en in het bezit zou zijn geweest van Walburgis.

In de nabijheid van Bensheim ligt, romantisch bovenop een heuvel gelegen, Schloss Schönberg, dat eeuwenlang bewoond werd door de Graven en latere Fürsten Zu Erbach-Schönberg. Omstreeks 1900 was Schloss Schönberg een trefpunt van de Europese hoge adel, dankzij het huwelijk van Gustav Fürst zu Erbach-Schönberg (1840-1908) met Marie Prinses von Battenberg (1852-1923) – en de baronnen Van Heeckeren van Waliën maakten daar deel van uit.

Het verhaal begint bij de vader van Gustav, Ludewig Graaf zu Erbach-Schönberg (1792-1863), die achtereenvolgens twee Nederlandse zusjes huwde: Karoline Alexandrine Friederike Gravin von Gronsfeld-Diepenbroeck (1792-1852) en Karoline Wilhelmine Henriette Friederike Gravin von Gronsfeld-Diepenbroeck (1799-1858).

Zij waren kleindochters van de stichter van de eerste porseleinfabriek in Nederland Bertram Philip Sigismund Albrecht Graaf von Gronsfeld Diepenbroeck (1715-1772) en Amoena Sophia Frederica Gravin zu Löwenstein-Wertheim-Virneburg (1718-1779) (lees meer over dit echtpaar op Weekendtip: ‘Afrikaanse bedienden aan het Haagse hof’ t/m 28 januari in Den Haag – Adel in Nederland). Een derde zusje huwde Walraven Robbert Evert baron van Heeckeren van Waliën (1759-1833) en door dit huwelijk zou deze tak van het geslacht van Heeckeren gedurende enkele generaties deel uit maken van de vorstelijke familieactiviteiten op Schloss Schönberg.

Terug naar Ludewig: zijn enige zoon Gustav huwde de voornoemde Prinses van Battenberg. Hoewel haar familienaam de meesten onbekend zal zijn, kennen velen wel de Engelse versie: Mountbatten. Marie von Battenberg werd geboren uit het huwelijk van Alexander Prins van Hessen en Julia Gravin von Hauke. Het was een huwelijk uit liefde, maar niet op stand. Als telg uit een regerende familie (zijn vader was Groothertog van Hessen) had Alexander een echtgenote uit een regerende familie moeten huwen, maar hij koos voor een Poolse gravin. Hun nakomelingen kregen daarom een andere familienaam en gingen als Prins/Prinses Von Battenberg door het leven. De Battenbergs waren op hun beurt zeer succesvol met hun huwelijken binnen de Europese vorstenhuizen en zo zaten Battenbergs op de troon van Bulgarije, Zweden en Spanje en is bv. Koning Charles III van het Verenigd Koninkrijk een nakomeling door zijn grootmoeder, Alice Prinses von Battenberg.

De broer van Marie von Battenberg werd First Sea Lord (hoofd van de Royal Navy en Naval Service) in het Verenigd Koninkrijk en hij deed in 1917 afstand van zijn Duitse naam en titel en ging vervolgens door het leven als Mountbatten. Diens zoon is de beroemde Lord Louis Mountbatten, die de laatste onderkoning van Brits-Indië zou worden en die in 1979 door de IRA vermoord werd.

Terug naar Marie Fürstin zu Erbach-Schönberg née Prinses von Battenberg. Marie was zeer erudiet en schreef niet alleen haar memoires, maar vertaalde ook boeken. Door haar vorstelijke netwerk werd het op Schloss Schönberg een komen en gaan van hoogadellijke gasten. Het zorgde er ook voor dat haar zoon Alexander in 1900 een vorstelijk huwelijk sloot met Elisabeth Prinses zu Waldeck und Pyrmont – een zusje van Koningin Emma. En bij bijzondere gelegenheden werden de neven en nichten Van Heeckeren van Waliën uit Zutphen uitgenodigd. Zo bleven als getuigen hiervan in het familiearchief menukaarten bewaard en foto’s van de Duitse familieleden.

Wie nu Schloss Schönberg bezoekt, moet zeker de schilderachtig gelegen kerk op de heuvel hier tegenover bezoeken. De bouw hiervan werd in 1828 begonnen en voltooid in 1832 dankzij Ludewig Graaf zu Erbach-Schönberg. Nadat deze kerk in 1900 door brand verwoest werd, werd deze herbouwd door diens zoon Gustav Fürst zu Erbach-Schönberg. Naast deze kerk ligt de familiebegraafplaats van de Erbach-Schönbergs, waar men onder meer de graven aantreft van Ludewig en zijn twee Nederlandse echtgenotes Von Gronsfeld Diepenbroeck en hun zoon Gustav en zijn echtgenote Marie Prinses von Battenberg – nichtje van de baronnen Van Heeckeren van Waliën en oudtante van Koning Charles III van het Verenigd Koninkrijk.

Opm.: John Töpfer, directeur stichting Adel in Nederland, heeft niet alleen de familie Van Heeckeren als onderzoeksproject, maar ook de aanverwante familie Van Gronsfeld Diepenbroeck. Deze familie is in 1918 uitgestorven. Zijn speurtocht naar archivalia bracht hem in archieven in binnen- en buitenland. Bij bezoeken aan nakomelingen in de vrouwelijke lijn in onder meer Mecklenburg, Beieren en Oostenrijk ontdekte hij veel uniek beeldmateriaal van deze kleurrijke en boeiende familie, dat in een toekomstige publicatie voor het eerst in Nederland gepubliceerd zal gaan worden.

Rupprecht Theodor Maria Prins von Bayern, geboren München 6 augustus 2024, zoon van Ludwig Heinrich Prins von Bayern en Sophie Alexandra Prinses von Bayern née Evekink.

Op zaterdag 20 mei 2023 werd in de Theatinerkirche in München door Kardinaal Reinhard Marx, Aartsbisschop van München en Freising, het kerkelijk huwelijk voltrokken tussen de ouders van de jonggeborene, Ludwig Prins von Bayern en de Nederlands-Canadese Sophie Alexandra Evekink.

Z.K.H. Ludwig Heinrich Prins von Bayern (42) is de oudste zoon van Z.K.H. Luitpold Prins von Bayern en echtgenote Beatrix Prinses von Bayern née Wiegand. In de toekomst zal hij het Hoofd worden van het Huis Beieren, dat tot in 1918 als Koningen over Beieren regeerde.

H.K.H. Sophie Alexandra Prinses von Bayern née Evekink (33) werd geboren in Singapore en is de dochter van Dorus Evekink, die als lecturer aan de Maastricht School of Management werkzaam is. Haar moeder is de Canadese Veronica Taylor. De familie Evekink is terug te vinden in het Blauwe Boekje van het Nederland’s Patriciaat. Stamvader Peter Evekinck was aan het begin van de 18e eeuw gemeensman en rentmeester van de stad Doetinchem. In latere generaties waren haar voorvaderen kooplieden. Haar grootvader Theodorus Evekink was makelaar in assurantiën en res. kapitein, terwijl haar overgrootvader mr. Theodorus Evekink kantonrechter in Deventer en president van de krijgsraad in Arnhem was.

Sophie Alexandra is onder meer werkzaam geweest voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken en voor de Verenigde Naties. Vanwege haar Nederlands-Canadese afkomst en haar huwelijk met het toekomstig Hoofd van het Huis Beieren werd er op haar sluier een tulp, een esdoornblad en een leeuw geborduurd. De sluier werd ontworpen door een Oekraïense ontwerper. De bruid droeg hierbij een familiediadeem met diamanten en saffieren (de kleuren van Beieren), dat toebehoord heeft aan de grootmoeder van Prins Ludwig: Prinses Irmingard von Bayern, dochter van Prins Rupprecht, de laatste Kroonprins van Beieren.

Jonkheer Coen van Bunge (1981) is werkzaam bij de Nederlandse hockeybond en is sinds 2006 hockey scheidsrechter in de Nederlandse hoofdklasse. Hij heeft inmiddels ook bij vele internationale wedstrijden gefloten en heeft wereldwijd een erg goede reputatie opgebouwd, waarbij hij geroemd wordt om zijn empathische vermogen. In 2022 werd hij zelfs door de FIH (zie link onder de foto) uitgeroepen tot scheidsrechter van het jaar. Vanaf 21 juli is hij al in Parijs i.v.m. de voorbereidingen voor de Olympische Spelen, waar hij als scheidsrechter actief aan deelneemt.

Morgen spelen de dames en heren in de finale, waarbij het gaat om zilver of goud, maar bij deze wedstrijden mag hij als Nederlander vanwege de erecode niet fluiten. Voor Coen van Bunge biedt dat de mogelijkheid om te gaan kijken en genieten van Olympisch succes voor Nederland!

In 2008 schreven de zusjes Lietje barones van Hövell tot Westerflier (1949-2007) en Marie-Jeanne barones van Hövell tot Westerflier samen het boek ‘Zomers met Marieliesel’. Hierin beschreven zij hun familiegeschiedenis met behulp van brieven, geschreven in de jaren 1922 en 1931, door het Hongaarse meisje Marieliesel en haar vier Nederlandse ‘pleegbroers’ Van Hövell tot Westerflier. Marieliesel was een van de duizenden kinderen die na de Eerste Wereldoorlog met de kindertrein naar Nederland kwamen om aan te sterken. Zij zou jarenlang de zomermaanden bij de familie doorbrengen. Vanwege de grote historische betekenis van dit verhaal is dit boek nu in het Hongaars vertaald.

De boekpresentatie vond plaats in Hongarije in het Petöfi Literair Museum in Boedapest en werd ingeleid door dr. Orsolya Réthelyi, een wetenschapper die jarenlang onderzoek deed naar de Hongaarse kindertreinen. Zij noemde het boek zeer belangwekkend omdat het zoveel jaren bestrijkt en de diepe verbintenis laat zien tussen de twee families. Om deze reden was niet alleen de cultureel attaché van de Nederlandse ambassade aanwezig, maar ook maakte de Hongaarse televisie opnames (onderaan dit bericht zijn deze opnames terug te zien!).

 

Tijdens deze boekpresentatie vertelde co-auteur Marie-Jeanne van Hövell dat zij gedurende een jaar alle brieven in de computer had ingevoerd. Hiermee wilde zij de brieven toegankelijk maken voor haar familie en daarmee ook het leven van haar grootouders, die zij nooit gekend hebben. Zij noemde de brieven een waardevol ‘petit document humain’, een waardevolle menselijke geschiedenis, die in de essentie gaat over de band tussen twee families die niet verloren is gegaan, ondanks de stormen van de geschiedenis. Marie-Jeanne roemde aan het slot haar overleden zusje Lietje, die het boek met hart en ziel geschreven heeft. Door het noemen van haar, was zij er nu toch bij op deze bijzondere boekpresentatie.

Nadere informatie over ‘Zomers met Marieliesel’:
In het voorjaar van 2001 werd een postpakket uit Hongarije bezorgd bij Frans Joan baron van Hövell tot Westerflier en Wezeveld, een van de vier Nederlandse ‘pleegbroers’ van Marieliesel. Het pakket bevatte brieven, geschreven tussen 1922 en 1931 door Marieliesel en haar Nederlandse pleeggezin.

Aan de hand van de brieven schetsen de auteurs het leven van hun familie in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Het boek biedt een uniek inkijkje in het wel en wee van een adellijke familie op het platteland.

Zomers met Marieliesel is een kleine geschiedenis over vader Ernest en moeder Miesje, hun vier zonen en hun geliefde pleegdochter. Terwijl het onheil dat de wereld te wachten staat al in de lucht hangt, wordt het leven op villa Casa Cara, jachthuis Ossenbroek en kasteel Joppe gevierd als in een ouderwets kinderboek – totdat ook daar het noodlot toeslaat.

Link naar bestelmogelijkheid van ‘Zomers met Marieliesel’ in het Nederlands: https://www.bol.com/nl/nl/p/zomers-met-marieliesel/1001004004734851/

Hieronder kunt u het vraaggesprek terugzien (vanaf ca. 45 min. in het Nederlands!)

“Nederlandse adel vind je overal”, zeg ik altijd en vandaag (7 aug. 2023 – red.) was dat heel verrassend, dat dan weer wel, in Certaldo in Toscane, in het Museo d’Arte Sacra – een voormalig klooster met kerkelijke kunst.

In een klein, slecht verlicht zijgangetje hing een aantal portretten, waarvan ik er één meteen herkende: de Gelderse edelman Barthold van Gendt (ca. 1590-1650). Het opschrift bevestigde zijn identiteit: ‘B. A Gent P. Geldria’ en ook zijn familiewapen klopte.

Barthold van Gendt was heer van Loenen en Meinerswijk, lid van de Ridderschap van Gelderland (kwartier Nijmegen), Raad en Rekenmeester van Gelderland en afgevaardigde naar de Staten-Generaal.

Zijn historische betekenis voor Nederland is groot, maar vrijwel vergeten: in 1648 was hij, namens Gelderland, één van de ondertekenaars van de Vrede van Münster.

En hoe komt dit portret van een Gelderse edelman nu in een museum met kerkelijke kunst? Volgens het bijschrift bij het rijtje portretten in dit donkere gangetje betreft het ‘vijf portretten van edelen en prelaten’ en zijn zij geschonken door het echtpaar Aloma Bardi en Gabriele Boccaccini en afkomstig uit Villa Bardi in Linari (Barberino Val d’Elsa, Firenze).

Hoe zij daar zijn terecht gekomen vermeldt het bijschrift niet, maar portretten kunnen in de loop der tijden vreemde omzwervingen maken. Zelf bezit ik een grote en buitengewoon fraaie gravure van Barthold van Gendt. Deze kocht ik via internet van een Duitse particulier, wiens familie deze, om onbekende redenen, al lang bezat. Ik kocht hem, vanwege de verwantschap van Barthold van Gendt met het belangrijkste Gelderse adellijke geslacht: Van Heeckeren – maar dat is een verhaal voor een andere keer.

Certaldo, 7 augustus 2023, op een schaduwrijk terras.

Het onderstaande verhaal stond in het digitale magazine van AiN, jaargang 1, nr. 4 – augustus 2017. Dit magazine wordt per mail aan de donateurs van de stichting Adel in Nederland toegestuurd.

In De Prins der geïllustreerde Bladen van november 1905 staat dit fraai getekende portret van deze opmerkelijke freule, die faam verwierf als stichtster en directrice van de Boddaert Tehuizen in Amsterdam. A. Lankelma, directrice van het Kinderhuis te Utrecht, schreef in het bijgaande verhaal als afsluiting: “De maanden, die ik in dat Tehuis voor schoolgaande kinderen ben werkzaam geweest, heb ik haar organisatie-talent, haar sanitaire kennis leeren apprecieeren, maar bóven alles haar groot geduld en eindelooze toewijding leeren bewonderen en daarnaar eenigszins kunnen afmeten haar ware, groote liefde voor het Kind der Armen.”

Jonkvrouw Elisabeth Carolina Boddaert werd geboren op 24 september 1866 op kasteel Westhove in Oostkapelle. Het kasteel werd enkele jaren daarvoor door haar vader, jonkheer mr. Jacques Phoenix Boddaert (1811-1885) gekocht, waarmee het van de sloop gered was en het gezin bracht hier de zomermaanden door.

Haar vader stamde uit een oude familie uit West-Vlaanderen, die zich begin 17e eeuw eerst als kooplieden in Amsterdam vestigde, maar daarna al snel naar Middelburg verhuisde. Hier vervulde de familie vervolgens eeuwenlang een vooraanstaande rol in onder meer het bestuur. Uit zijn eerste huwelijk met Anna Petronella barones van Heeckeren van Brandsenburg (1818-1860) kreeg haar vader 10 kinderen, waarvan er twee levenloos geboren werden en twee jong stierven. Na het overlijden van zijn eerste echtgenote hertrouwde hij haar zuster Elisabeth Caroline barones van Heeckeren van Brandsenburg (1822-1882).

Het geslacht Van Heeckeren is een oude Gelderse adellijke familie, die eeuwenlang een prominente rol speelde in de Graafschap Zutphen. De vader van de beide meisjes Van Heeckeren kwam als controleur der posterijen en directeur van brieven en posterijen naar Zeeland, waardoor de Zeeuwse connectie ontstond.

Uit het tweede huwelijk werd in 1863 een levenloze zoon geboren, maar drie jaar later zag Elisabeth Carolina het levenslicht. Haar vader was werkzaam als rechter in de arrondissementsrechtbank in Middelburg, terwijl haar moeder de zorg had voor het grote huishouden in de zomermaanden op kasteel Westhove en in de rest van het jaar in het stadshuis in Middelburg. Daarnaast zette zij zich in voor hulpbehoevenden en ook Elisabeth werd daarbij al jong betrokken, want er werd geschreven “… hoe zij als kind reeds met haar goede moeder naar de armen in hun buurtschap trok en hoe de Vrouwe van het Kasteel, uit aanleg en behoefte, de vraagbaak, raadgeefster en ziekenverpleegster voor de bevolking was.”

Door de huwelijken die de kinderen de een na de ander sloten, werd het grote huishouden steeds kleiner en na de verkoop van kasteel Westhove in 1880 verhuisde zij met haar ouders en Anna, het enige zusje dat nog thuis woonde, naar ’s-Gravenhage. Datzelfde jaar huwde Anna echter ook en bleef Elisabeth als veertienjarige meisje over met een vader die inmiddels 69 jaar was en een moeder van 58 jaar oud. In deze jaren kreeg zij privé-onderwijs en zat zij waarschijnlijk twee jaar op buitenlandse kostscholen.

In 1882 overleed haar moeder ‘…na een langdurig lijden, in den ouderdom van 59 jaren…’ en 3 jaar later kwam ook haar vader te overlijden. Na eerst in Lausanne de École de Garde-Malades te hebben bezocht, waar zij haar verpleegsterdiploma behaalde en wijkverpleegster was, ging zij als verpleegster in Edinburgh werken in de Royal Infirmary, dat in die tijd zeer goed aangeschreven stond door de hervormingen van de bekende Florence Nightingale. Hier “… heeft zij het voorbeeld door haar te vroeg overleden moeder gegeven, nagevolgd.”

Een periode van noodzakelijke rust volgde en “… de herinnering aan de zee, de mooie wolkenluchten en de vruchtbare akkers van haar open land, trokken haar naar Westhove”, maar daarna vertrok zij naar Berlijn, waar zij haar ervaring bij de opvang van ontslagen gevangenen en armenzorg opdeed, die haar later zo van pas kwamen.

Na terugkeer in Nederland vestigde zij zich in Amsterdam en stichtte hier in 1903 met eigen middelen haar eerste tehuis: “En daar, daar heeft zij, gesteund door de ervaring in haar werkkring opgedaan, de groote behoefte gevoeld aan een Tehuis voor het schoolgaand kind van den werkman, dat door het missen van een thuis, als vader, moeder of beiden in het mooiste geval, van ’s morgens tot ’s avonds arbeiden voor hun schamel stukje brood, maar al te dikwijls gepredistineerd zijn tot physieken en moreelen ondergang.” Hierbij liet Elisabeth Boddaert zich niet leiden door een gevoel van liefdadigheid, maar van rechtvaardigheid.

Tot aan haar overlijden bleef zij zich haar leven lang inzetten voor haar Tehuizen, waarbij zij zich vanaf 1914 gesteund wist door haar goede vriendin en later huisgenote jonkvrouw Constantia Gerharda Heije (‘Onny’) van Spengler (1891-1965), die pedagoge was. Deze kon haar vervangen bij afwezigheid en volgde haar zelfs uiteindelijk op als directrice van de Vereniging Boddaert Tehuizen.

Toen zij op 22 februari 1948 overleed, stond er in de krant: “Een leven, gewijd aan de belangen van het ontredderde kind, is afgesloten: freule Elisabeth Carolina Boddaert is, 81 jaar oud, overleden” en “In 1903 opende zij het eerste der bekende Boddaert-tehuizen, die weldra door meer werden gevolgd en veel goeds tot stand hebben gebracht voor ontredderde kinderen. Moeilijk was haar werk, mét taaie volharding heeft zij het doorgezet. Meermalen hebben geldzorgen haar gekweld, maar zij versaagde niet. Er is veel veranderd, de sociale inzichten zijn gewijzigd, ook ten goede. Dat dat kon geschieden, is te danken aan het volhardende pionierswerk van freule Boddaert.”

Bronnen & Literatuur
Nederland’s Adelsboek, jaargang 80 (1989). ’s-Gravenhage, 1-9.
Nederland’s Adelsboek, jaargang 84 (1994). ’s-Gravenhage, 328 en 329.
Nederland’s Adelsboek, jaargang 93 (2008). ’s-Gravenhage, 502.
Algemeen Handelsblad, 23 februari 1948, 2.
De Prins der geïllustreerde Bladen, vijfde jaargang, nr. 20, 11 november 1905, 229 en 230.
CBG verzameling familieadvertenties, Boddaert tot 1970, 5.
http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn6/boddaert, bezocht 23 augustus 2017.

Jonkheer Schorer stamde uit een geslacht dat eeuwenlang een vooraanstaande rol in Middelburg speelde. Zijn vader werd in 1893 in de Nederlandse adel verheven en hierdoor kregen hij en zijn nakomelingen het predikaat jonkheer/jonkvrouwe.

Na een studie rechten in Leiden werd hij advocaat en procureur in Middelburg en daarnaast plaatsvervangend kantonrechter. In 1903 kwam er aan zijn carrière abrupt een einde toen hij de herenliefde bleek toegedaan te zijn. Hij nam ontslag en vestigde zich in Duitsland. In latere jaren zette hij zich actief in voor de rechten van homoseksuelen en werd hij de oprichter en voorzitter van het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee. Vanaf 1948 zette het COC zijn activiteiten voort en kreeg hij hiervan het erelidmaatschap.

De naar hem genoemde Schorerstichting ging in 2012 failliet en tot in 2018 leefde zijn naam nog voort in de opvolger hiervan, de stichting Vrienden & Vriendinnen van Schorer. Daarna werd dit fonds vanwege gebrek aan kapitaal opgeheven.

In 2007 verscheen een biografie over hem door Theo van der Meer en via deze link is hierover een recensie te lezen: www.nrc.nl/nieuws/2007/04/13/deftig-moedig-anders-11306994-a273981.

Link naar een biografie online: http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn6/schorer

Kasteel Heeze is sinds 1760 familiebezit en wordt nog steeds bewoond door de baronnen Van Tuyll van Serooskerken. Het kasteel heeft een zeer bijzonder interieur, waarbij enkele kamers uniek zijn, omdat zij nog steeds de authentieke 18e-eeuwse inrichting hebben. Kasteel Heeze is te bezichtigen. Kijk voor meer informatie op https://www.kasteelheeze.nl/

Mevr. A.A. Dost-Berkhout, regio-correspondente Noord-Brabant voor de stichting Adel in Nederland, maakte deze fraaie, zomerse fotoserie van kasteel Heeze.

Het onderstaande verhaal stond in het digitale magazine van AiN, jaargang 2, nr. 1 – maart 2018. Dit magazine wordt per mail aan de donateurs van de stichting Adel in Nederland toegestuurd.

In het bezit van de Stichting Cultuurhistorisch Fonds Boreel bevindt zich onder meer het portret van jonkheer Willem François Boreel. Hij ontving op 25 november 1813 van de latere Koning Willem I de opdracht om een regiment te vormen, dat als het Regiment Huzaren van Boreel roem verwierf en dat nog steeds bestaat.

Willem François Boreel stamde uit een Amsterdams regentengeslacht en groeide deels in Amsterdam op en deels in Velsen op de buitenplaats Beeckestijn, dat hij later van zijn ouders zou erven. Hij trad in 1787 twaalf jaar oud als kadet in dienst bij het Regiment Hollandse Garde te voet. Vier jaar later ging hij als luitenant deel uitmaken van het Regiment Dragonders en in 1795 nam hij na de komst van de Fransen ontslag en toen had hij inmiddels de rang van luitenant-kolonel bereikt.

Nadat hij in 1813 de opdracht voor de oprichting van een regiment had ontvangen, werd hij benoemd tot luitenant-kolonel van dit regiment in oprichting en begon met werving in Leiden en Haarlem van in totaal 641 Huzaren en 677 paarden. De naam was aanvankelijk Huzaren van Boreel, maar veranderde een aantal keren en werd uiteindelijk in 1947 officieel Regiment Huzaren van Boreel.

Willem François Boreel nam met zijn regiment deel aan de gevechten bij Quatre-Bras en in de zware strijd die volgde, sneuvelden er velen. Ook de commandant van de brigade waar zijn regiment deel van uitmaakte sneuvelde en hij nam hier vervolgens het bevel van over in de strijd die volgde in de Slag bij Waterloo. Van zijn regiment sneuvelden 3 officieren en 145 man en raakten 6 officieren 64 man gewond. Voor zijn moed, beleid en trouw werd hij in 1815 benoemd tot Ridder in de Militaire Willems-Orde 3e klasse. In 1821 werd hij in de Nederlandse adel verheven met het predikaat jonkheer. In latere jaren werd hij generaal-majoor en inspecteur van de Lichte Cavalerie en in 1835 volgde zijn benoeming tot opperbevelhebber der Cavalerie. Hoogtepunt was in 1848 de verlening van het Grootkruis in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Naast zijn militaire carrière vervulde hij ook functies aan het Hof en werd hier eerst opperstalmeester van Koning Willem II en daarna Grootmeester van het Huis des Konings in dienst van H.M. de Koningin. Tijdens een verblijf in het gevolg van Koningin Sophie aan het Hof van de Koning van Württemberg werd hij nog op 20 mei 1851 benoemd tot Ridder der Frederiks Orde, maar een dag later overleed hij onverwachts: ‘Te Stuttgart is den 22sten uit Friedrichshafen het berigt ontvangen van het onverwachte spoedige afsterven van den Nederlandschen luit.-generaal, grootmeester van het huis der Koningin, Jhr. W.F. Boreel, die met H.M. de Koningin der Nederlanden naar Zwitserland op reis was.’ De Koningin was door het gebeuren zo geraakt, dat zij daardoor van haar reisplan afzag.

Op 1 juni arriveerde zijn zoon in Stuttgart ‘… om het stoffelijk overschot zijns vaders naar Holland over te brengen’ en na terugkeer in Nederland werd hij bijgezet in het familiegraf in Velsen. Zijn nakomelingschap is in 2001 in de mannelijke lijn uitgestorven, maar zijn naam leeft voort in het Regiment Huzaren van Boreel.

Bronnen & Literatuur
Nederland’s Adelsboek, jaargang 80 (1989), ’s Gravenhage, 219-270.
Groninger Courant, 23 mei 1851, 2.
Algemeen Handelsblad, 27 mei 1851, 2.
De Noord-Brabanter: staat- en letterkundig blad, 3 juni 1851, 3.
www.huzarenvanboreel.nl.

Wilt u ook drie keer per jaar het digitale magazine van AiN ontvangen met verhalen zoals deze? Word dan nu donateur! De Stichting Adel in Nederland heeft als doel het digitaal aanbieden van informatie over adel in Nederland in de ruimste zin. Voor € 17,50 per jaar kunt u donateur worden, ontvangt u drie keer per jaar het digitale magazine en steunt u ons in onze werkzaamheden. Bovendien krijgt u voorrang bij door AiN georganiseerde excursies. AiN heeft de culturele ANBI-status en daardoor kunt u als donateur bij de opgave voor de inkomstenbelasting giftenaftrek krijgen.

Meer weten en opgeven als donateur? Stuur dan een mail naar info@adelinnederland.nl.